In 1999 publiceerde de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde In oorlogsnood. Virginie Lovelings dagboek [1914-1918]. Dat boek was het resultaat van een gezamenlijk project van de KANTL en de Universiteitsbibliotheek Gent. De editie werd bezorgd door Sylvia Van Peteghem en Ludo Stynen, m.m.v. Bert Van Raemdonck, Isabel Vanzieleghem en Bart Van Lierde. Na wekenlang in de 'Tip 10' van De Standaard te hebben gestaan en na lovende recensies van onder meer Sophie De Schaepdrijver, was de hele oplage in een mum van tijd uitverkocht.
Vijf jaar na het verschijnen van de leeseditie in boekvorm achtten het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie (CTB) van de KANTL en de Universiteitsbibliotheek Gent het raadzaam om een nieuwe editie voor te bereiden, en wel om drie redenen:
  1. Nieuw documentair materiaal: In 1999 steunde de transcriptie van de dagboekfragmenten van 29 juli tot 15 oktober 1914 (waarmee het dagboek begint) noodgedwongen op drie publicaties die in 1921 in Dietsche Warande en Belfort waren verschenen. Het manuscript van dat deel van het dagboek was immers in de loop der jaren zoekgeraakt. Enige tijd na de publicatie van het boek dook het merendeel van het verdwenen materiaal plots op, zodat een nieuwe editie wenselijk werd. Bovendien bleek het AMVC-Letterenhuis in Antwerpen ook nog enkele velletjes te bewaren die in 1999 hun weg naar de editeurs nog niet hadden gevonden. Hoe en wanneer die paar velletjes in het Letterenhuis precies zijn beland, is niet duidelijk, aangezien het dagboek wordt bewaard in de Universiteitsbibliotheek Gent.
  2. Oplage: Omdat de KANTL zich niet tot doel stelt om de (louter) commerciële toer op te gaan, had ze er destijds voor geopteerd om geen tweede druk van het boek te produceren. Die mogelijkheid werd aangeboden aan de commerciële uitgevers. Aangezien die niet op het aanbod (om het dagboek volledig opnieuw uit te geven) ingingen, maar er wel degelijk vraag naar de tekst bleef bestaan, opteerden de KANTL en de Universiteitsbibliotheek Gent samen voor de publicatie van een elektronische editie die gratis on-line zou verschijnen. Uitgeverij Meulenhoff/Manteau nam daarop het besluit om een selectie uit de vernieuwde editie toch weer in boekvorm uit te geven. Het boek verschijnt samen met deze elektronische editie.
  3. Editiemethode: In de editie van 1999 zijn enkele editorische beslissingen genomen die vijf jaar later enigszins ter discussie konden worden gesteld. Met name het transcriptiesysteem met asterisken (ter vervanging van 'sic') was aan revisie toe. Om nog consequenter voor een zuivere leeseditie te kiezen, moesten ook de fouten tegen het openen en het sluiten van de aanhalingstekens (die Loveling voortdurend maakte en die in de boekpublicatie niet zijn gecorrigeerd) worden geëmendeerd. Ook het notenapparaat moest op sommige plaatsen worden verfijnd, gecorrigeerd of aangevuld.
De nieuwe editie moest aan elk van de hierboven beschreven problemen een oplossing bieden, maar moest er tegelijk voor zorgen dat de kwaliteiten van de vorige editie zeker niet werden teniet gedaan. Daarom werd er geopteerd om de nieuwe editie aan de volgende kenmerken te laten voldoen:
  • Elektronisch: De tekst die in boekvorm is verschenen, werd volledig in XML-formaat omgezet. Dit formaat (eXtensible Markup Language) is een internationale standaard, waardoor deze nieuwe editie beantwoordt aan alle noden waaraan een elektronische editie hoort te voldoen. Een ander voordeel aan deze elektronische vorm is dat dagboekfragmenten die op dit moment eventueel nog onbekend zijn en ontbreken, nog makkelijk aan de uitgave kunnen worden toegevoegd. Het omgekeerde geldt overigens ook: selectieve edities kunnen uit deze elektronische uitgave makkelijk worden gedestilleerd.
  • On-line: Deze nieuwe editie wordt on-line gepubliceerd via de websites van het CTB en de Universiteitsbibliotheek Gent, die daarmee allebei hun keuze voor 'open archiving' kracht bijzetten. De tekst is voortaan voor iedereen die over een internetverbinding beschikt vrij en gratis toegankelijk.
  • Kritische leeseditie: Net als de boekpublicatie is deze nieuwe versie van het dagboek een leeseditie, omdat dat soort editie voor dit type van handschriftelijk materiaal de beste mogelijkheden biedt om wetenschappelijkheid met leesbaarheid te combineren. Aan de meeste editieprincipes uit 1999 werd niet geraakt, maar het asterisksysteem werd wel overboord gegooid: schrijffouten van Loveling zijn in deze nieuwe versie wel gecorrigeerd, maar worden uiteraard wel verantwoord. De gecorrigeerde woorden zijn in de tekst blauw weergegeven en rood onderstreept. Daarnaast werd ook het notenapparaat verfijnd.
De transcriptie van de tekst bevat enkele ingrepen van de editeur. Die gebeurden op basis van de volgende principes:
  • Correctie:
    • Evidente spellingfouten van Loveling werden gecorrigeerd en verantwoord. Wanneer de gebruiker met de cursor op het gecorrigeerde woord gaat staan, verschijnt de oorspronkelijke (en dus foutieve) schrijfwijze uit Lovelings manuscript op het scherm.
  • Interpunctie:
    • Loveling gebruikt voor uitweidingen midden in een zin twee systemen door elkaar: ofwel markeert ze die intermezzi met twee liggende ('gedachten'-)streepjes, ofwel met een streepje en een komma. Om zo trouw mogelijk te blijven aan de schrijfwijze van de auteur, zijn beide systemen bewaard. Er is wel ingegrepen in die gevallen waarin Loveling de eindmarkering van de tussengedachte is vergeten. Op die plaatsen werd ter wille van de leesbaarheid stilzwijgend een tweede liggend streepje toegevoegd.
    • In deze editie is ernaar gestreefd om elke zin te laten eindigen met een plausibel leesteken, en elke nieuwe zin begint met een hoofdletter. Als dat in het manuscript niet het geval was, was de oorzaak vrijwel altijd dat Loveling bepaalde woorden of letters vooraan of achteraan in de zin had geschrapt, zonder het geheel vervolgens op punt te stellen. Zinnen die daardoor in het handschrift op een komma eindigen, krijgen hier een punt, een vraag- of een uitroepteken, naargelang van de zinssoort.
    • Op enkele plaatsen is een komma geschrapt, met name daar waar hij de leesbaarheid tegenwerkte in plaats van bevorderde. Vaak zijn dat soort komma's overigens door Loveling niet als komma bedoeld, en zijn het dus eigenlijk zelfs geen echte komma's, maar plaatsen waar de schrijfhand op het papier heeft gerust. De inkt van Lovelings pen heeft op die plaatsen iets achtergelaten wat sterk op een komma gelijkt, maar eigenlijk gewoon een vlekje is. Andere van de in deze editie gewiste komma's waren aanvankelijk door Loveling wel degelijk als dusdanig bedoeld, maar hebben na later schrappen of toevoegen van woorden of zinsdelen hun functie verloren. Omdat dit soort overgebleven komma's eigenlijk fouten zijn van Loveling, en omdat ze de leesbaarheid van de tekst hinderen, werden ze uit de tekst geweerd.
    • In zeer uitzonderlijke gevallen is ter wille van de leesbaarheid een komma toegevoegd. Vrijwel altijd gebeurde dat op plaatsen in het handschrift waar schrappingen en toevoegingen van Loveling tot een nauwelijks ontwarbare zinsconstructie hadden geleid, die Loveling zelf niet heeft opgehelderd. Ook in opsommingen is occasioneel een komma toegevoegd, wanneer dat leesteken tussen twee leden van de opsomming ontbrak. Ook in dit geval gaat het immers eigenlijk om fouten van Loveling, die door de editeursingreep dus worden rechtgezet.
  • Normalisatie:
    • Het beletselteken wordt geüniformeerd tot drie punten.
    • Omdat het vaak moeilijk te bepalen valt boven welke letter Loveling haar accenten of weglatingstekens precies heeft willen plaatsen, zijn enkele specifieke gevallen geüniformeerd: éen (in plaats van: eén) en 's avonds/'s ochtends (in plaats van: s' avonds/s' ochtends).
  • Aanhalingstekens: De overvloedige en storende fouten van Loveling tegen het openen en het sluiten van de aanhalingstekens bij de weergave van directe rede of citaten, of bij het benoemen van titels en dergelijke, zijn geëmendeerd.
Lettergrootte: [-a] [standaard] [A+] Stijl: [L<-R][L- >R]

Kalender

1914
juli>>
ZoMaDiWoDoVrZa
   1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031 
       
logo CTB