Een mijner en uwer vrienden heeft mij, over eenige dagen, gevraagd of ik niet en wist wanneer de feeste kwam die hij in een oud schrift van Dixmude, van omtrent de jaren 1500, gevonden heeft, onder den name van scheedinge der Apostelen dag; 'k en wist daarop niet wat antwoorden, ik meende bijkans dat dat een volksname van Cinxen[3] was, maar, bij een nauwkeurig onderzoek in de oude en tegenwoordige officia propria[4] van ons land, heb ik ontdekt dat de scheedinge der Apostelen eene feeste is die eertijds in Belgenland gevierd was, en op eenige plaatsen nog is.

De officia propria van de Kathedrale van sint Donaas en van het Bisdom van Brugge, uitgegeven door onzen eerweerdigsten Heere Henricus Josephus van Susteren, den 29 December 1726, en gedrukt bij Jacob Beernaerts, stellen dezen feestdag, divisionis ss. Apostolorum[5] duplex majus,[6] op den 15 Julij, en de feestdag van sint Hendrik wordt dan verschoven tot op den eersten vrijen dag, die, volgens nota, gemeenlijk de 19 van de zelfste maand is; in den eersten nocturno[7] wierd gelezen Isaiae 61: Lætamini cum Jerusalem... v. 10 tot 23; de lessen van den tweeden nocturno waren uit sint Jan Guldenmonds encomio SS. 12 Apostolorum; men las in den derden nocturno sint Augustijn's uitleg op het Evangelie euntes in mundum universum...... Marcus, 16, uit zijnen 3 brief ad Volusianum; het overige was de communi Apostolorum,[8] uitgenomen het gebed:

Deus qui nos per beatos Apostolos tuos ad agnitionem tui Nominis venire tribuisti, da nobis eorum gloriam sempiternam et proficiendo celebrare, et celebrando proficere. Per Dominum, etc.;[9] de Misse was eigen, credo en præfatio Apostolorum.[10]

Dit officie ging mede tot aan de afschaffinge van het Bisdom van Brugge, door de Bulle qui Christi domini, van den 29 November 1801, waardoor al de oude bisdommen van het fransch gebied afgeschaft wierden en andere wêer ingericht, waaronder dat van Gent, Brugge en Iper een was.

'k En vinde niets in de officien van 't Bisdom van Gent, uitgegeven door Bisschop Delebecque, in 1846, 't zij door Fallot de Beaumont, in 1804,[11] t zij door Antonius Triest, zevensten Bisschop van Gent, den 5 Augusti 1639. Het proprium dat uitgegeven wierd door Cornelius Jansenius, den eersten Bisschop van Gent, en hebbe ik niet, noch en hebbe het kunnen onder handen krijgen: ook is het nauwelijks te vinden, zegt mij een boekkundige.[12]

Het proprium van Iper, uitgegeven op den 1 October 1776, door Bisschop Felix Joseph Hubrecht de Wavrans, te Iper, bij Thomas Frans Walwein, en bevat dezen feestdag niet. Dit proprium was het eerste dat gedrukt wierd sedert de verheffinge van Iper tot bisschoppelijke stad, in 1559.

Aanstonds na de stichtinge van 't Ipersch Bisdom, had zijn eerste Bisschop, Rithovius, den roomschen brevier ingebracht, die in 't Bisdom van Teremburg, waartoe Iper eerst behoorde, niet gelezen en wierd; daar hadden andere Bisschoppen voor de Wavrans eenige bijzondere officien ingebracht, maar onder die en was 't officie van de scheedinge der Apostelen waarschijnelijk niet, aangezien de Wavrans het niet op en neemt, en ook nog, omdat ik het niet en vinde in officia propria sanctorum insignis ecclesiæ cathedralis et diœcesis Morino-Boloniensis, uitgegeven, in 1756, te Boulogne, bij Karel Battut.

Doornijk vierde der Apostelen scheedinge op den 15 Julij, en den feestdag van sint Hendrik stond verschoven op den 16; zoo vinde ik het in 't proprium gegeven den 1 October 1675, door Bisschop Gilbert de Choyseul du Plessy- Praslain. Nu nog wordt deze feeste gehouden in het Doornijksche, volgens het nieuw proprium, alhoewel de uitgave van 1805 het officie ervan niet en bevat.

De kerke van sint Michiels en sinter Goedelen te Brussel hield der Apostelen scheedinge, in 1759, op den 18, die fixa ex 15, en sint Pieters te Leuven vierde ze, in 1663, den 15 Julij, met eene lange antiphona O ad magnificat.

In de hoofdkerke van Mechelen, volgens uitgave van Bisschop Jacob Boonen, van den 25 Augusti 1634, te Mechelen herdrukt 1673, bij Gisbert Lints, stond dit officie ook op den 15, en het wordt tegenwoordiglijk in het Aartsbisdom van Mechelen nog gelezen.

Utrecht vierde Divisionem Apostolorum den 15, in 1767, en Kamerijk ook misschien, doch niet meer in 1805.

Atrecht en vierde de scheedinge der Apostelen reeds niet meer in 1632, en questie wierd het officie van dien feestdag daar ooit gelezen.

Het proprium van Antwerpen, uitgegeven den 28 maarte 1712, door zijnen elfsten Bisschop, Heer Petrus Josephus de Franken Sierstrorff, stelde den feestdag der scheedinge der heilige Apostelen op den 18 Julij, bijvoegende dat hij eertijds op den 15 stond.

Nog een woordeken:

Sint Christoffel had eertijds eene kerke staan te Parijs die nog bestond t'enden de achtienste eeuwe, maar waarvan er nu niets meer over en is;[13] zij stond midden 't groot eiland dat in de Seine ligt, t'enden de rue d'Arcole, slinks, hoek van de place du Parvis; Giry, die in 1691 gestorven is,[14] zegt dat het eene van de oudste was van geheel Parijs: dat doet mij zoo veel te meer gelooven aan 't gene gij van den oorsprong van sint Christoffels dienst gezeid hebt, in de twee laatste numeros van uwen Rond den Heerd, want ik wete hoevele eenheid er in de middeneeuwen bestond in den dienst der Heiligen.

't Is aardig dat sint Christoffel Patroon is te Everghem en dat uwe en mijn dierbare, doch mij onbekende Godschalck zegt dat hij, kind zijnde, nog hooren zeggen heeft:

Dat is lijk Stoffel op zijnen ever: een ever is een zwijn: zou de prochiename Everghem daarvan komen?

Wat dit alles beteekent en weet ik niet, kan R. d. H. mij erin wijs maken 'k zal hem nog liever zien als te vooren, indien zulks mogelijk is.