Annotations

[1] Streuvels werd doctor honoris causa aan de universiteiten van Leuven, Münster en Pretoria.
[2] Cf. brief van Stijn Streuvels aan Adolf Spemann van [15 december 1947].
[3] Dina en Isa Lateur
[4] Spemann zal hier verder antwoorden op alles wat Stijn Streuvels in zijn brief aan Adolf Spemann van [15 december 1947] schreef.
[5] D.i. de brief van Stijn Streuvels aan Adolf Spemann van 14 augustus 1947.
[6] Wiener Volksbuchverlag schreef op 3 december 1947 aan Streuvels dat ze niet rechtstreeks met Engelhorn konden corresponderen.
[7] Eind 1936 kwam Spemann voor het eerst in contact met Levensbloesem waaraan Streuvels al sinds 1934 bezig was en dat in 1937 door de Amsterdamse uitgeverij L.J. Veen werd gepubliceerd. Op 18 december 1936 bedankte Spemann Streuvels voor het toezenden van enkele fragmenten uit Levensbloesem en drukte tegelijk zijn hoop uit genoeg kennis van het 'Vlaams' te bezitten om Streuvels' tekst te begrijpen. Anna Valeton verklaarde zich bereid de vertaling te verzorgen en zou, zo kondigde Spemann op 23 december 1937 aan, Streuvels nog een bezoek brengen om enkele vertaalmoeilijkheden en mogelijke inkortingen te bespreken. Bij diezelfde brief, waaruit het voornemen blijkt om de tekst in te korten, stak Spemann nog een contract, waarmee Streuvels het alleenrecht afstond aan de Stuttgarter uitgeverij om Levensbloesem in het Duits te vertalen.
Spemann, die uiteindelijk moest toegeven dat hij er niet in geslaagd was het werk in het Nederlands te lezen, maar enkel de Duitse vertaling van Valeton, feliciteerde Streuvels op 7 december 1938 en prees Levensbloesem als een belangrijk werk dat zeer geschikt was voor een Duitse vertaling. Wel vond hij Valetons vertaling zelf vaak wat onbeholpen en weinig aangenaam om te lezen en hij stelde Streuvels voor het manuscript volledig te herwerken. Voor de volledige bewerking van de Duitse vertaling moest een door Streuvels ingekort Vlaams exemplaar dienst doen.
Drie weken later, op 29 december 1938, liet Streuvels weten dat hij van mening was dat het boek kon en moest omgewerkt worden, maar, merkte hij terecht op dat dit enige tijd zou vergen. Het door Streuvels herwerkte en fel ingekorte originele exemplaar van de eerste Nederlandstalige druk uit 1937 zou Spemann in maart 1939 in handen krijgen. Eén opmerking moest de uitgever dan nog van het hart, zoals we in zijn brief van 3 januari 1939 kunnen lezen. De lezer zou namelijk naar zijn mening in het begin moeilijkheden ondervinden om den Gang der Erzählung te begrijpen en hij stelt voor door één of twee zinnen de lezer in te lichten. Het antwoord op de vraag of Streuvels zijn tekst in die zin herwerkte, is niet terug te vinden in de brieven. Spemanns opmerking was zelfs het laatste wat in die periode over de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem op papier werd gezet.
Wat volgde - en daarvan vonden we wel sporen terug in de correspondentie - was een persoonlijk onderhoud tussen Streuvels en Spemann, waarin de publicatie van de Duitse vertaling van Levensbloesem door laatstgenoemde van de hand werd gewezen omdat Charakter der Personen im Verlauf der Handlung, nicht stimmten mit der Politischen Tendenz der Deutschen Zensur, d.i. de Blut-und-Boden-literatuur (cf. Streuvels' verwijzing naar dit onderhoud in zijn brief aan van Hans Müller van 15 december 1946).
De vertaling van Anna Valeton zou aan de kant worden geschoven en negen jaar later door haar advocaat opgeëist worden. Pas zes jaar na het persoonlijke onderhoud waarin Valetons vertaling door Spemann van de hand werd gewezen, rook Streuvels zijn kans om Levensbloesem toch nog aan het Duitstalige taalgebied aan te bieden. Op 4 december 1945 had Heinz Kövari, vertaler en bemiddelaar van de Weense uitgeverij Wiener Volksbuchverlag, zich achter zijn typmachine gezet om Streuvels het voorstel over te maken voor de Duitse vertaling van één van Streuvels' werken, waarvan de rechten nog vrij waren. Streuvels zag er geen graten in de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem aan Wiener Volksbuchverlag over te laten. Hij zou immers tot 28 januari 1946, de dag waarop voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog opnieuw een brief vanuit Stuttgart naar Ingooigem vertrok, geen nieuws van zijn uitgevers uit Duitsland ontvangen en hij zou tot dan ook niet weten of er nog één in leven was en al evenmin of er aan verder uitgeven of exploiteren van zijn Duitse vertalingen kon of zou voortgedaan worden. Uit beleefdheid bracht Streuvels Engelhorn Verlag, die in 1937 immers het alleenrecht op de Duitse vertaling van Levensbloesem had verworven, op de hoogte van de geplande uitgave. Op 6 april 1947, antwoordde Adolf Spemann gunstig op Streuvels' voorstel. Streuvels drong er vervolgens bij Wiener Volksbuchverlag op aan dat Engelhorn het werk in Duitsland mocht exploiteren en de onderhandelingen tussen beide uitgeverijen voor de 'Lizenz'-overname in Duitsland kwamen geleidelijk op gang. Op 9 september 1947 werden definitieve afspraken gemaakt wat uitmondde in de ondertekening van een onderlinge overeenkomst.
[8] In het Letterenhuis wordt een afschrift bewaard van de brief van Wiener Volksbuchverlag aan Engelhorn Verlag d.d. 3 juli 1947, die via Streuvels Stuttgart bereikte, waarin deze voorwaarde bepaald werd.
[9] Geen verdere informatie.
[10] Met deze overeenkomst, d.d. april 1935, verbond Streuvels zich ertoe zijn werken die nog niet in het Duits waren vertaald, allereerst aan J. Engelhorns Nachf. aan te bieden.
[11] Geen verdere informatie.
[12] Wegens zijn lidmaadschap van de NSDAP tijdens de oorlogsjaren werd Spemann na het einde van de Tweede Wereldoorlog door het geallieerde bewind tijdelijk uit zijn rechten ontzet en moest hij het bestuur van zijn uitgeverij overlaten aan een beheerder. Van juli 1945 tot mei 1948 bestuurde Hans Müller van de uitgeverij Müller und Kiepenheuer als "custodian" Engelhorn Verlag.
[13] Stuttgart was met zijn Daimler-Benzfabrieken een begeerd doelwit voor de geallieerden. In de strijd om het Ruhrgebied van 5 maart tot 14 juli 1943 voerden de geallieerden tussen de vijfhonderd en duizend vluchten uit tot boven Stuttgart. In de nacht van 11 maart 1943 werd Spemanns huis zwaar getroffen en hij had zijn leven uitsluitend te danken aan het feit dat hij met een tijgersprong de schuilkelder had bereikt. Bij de aanval van 24 juli tot 18 november 1943 op het noordelijk gelegen Hamburg kreeg het zuidelijk gelegen Stuttgart het nog eens hard te verduren. Daarbij werd vooral het stadscentrum zwaar getroffen. Bovendien werd de toevoer van papier afgesneden, zodat talloze uitgeverijen over de kop gingen. Toch zou Spemann de zaak blijven bagatelliseren tot in de herfst van 1943. De 'area bombing' trof Stuttgart in de nacht van 7 op 8 oktober. Het staande zetsel van Streuvels' Ausgewählte Werke in zwei Bänden werd vernietigd. Tijdens de slag om Berlijn tussen 18 november 1943 en 31 maart 1944 werd Stuttgart opnieuw hevig gebombardeerd. Tijdens het bombardement van 25 juli 1944 verloor Spemann zijn beide dochters, zijn huis en weer eens Streuvels' inmiddels gedrukte Ausgewählte Werke (ongeveer 4500 stuks). H. Speliers, Als een oude Germaanse eik, p. 478-480.

Register

Naam - persoon

Granau, Johannes

Kluge, Kurt (° Leipzig, 1886-04-29 - ✝ Fort Eben-Emael (Lüttich), 1940-07-26)

Duits beeldhouwer en schrijver.

Kövari, Heinz

Oostenrijks vertaler voor Wiener Volksbuchverlag. Van Streuvels verzorgde hij volgende vertalingen naar het Duits:

  • "Des Lebens Blütezeit" (1949, o.t. "Levensbloesem")
  • "Diebe in des Nachbars Garten" (1953, o.t. "Beroering over het dorp")
  • "Bäume" (1968, o.t. "De boomen")

Lateur, Dina (° Ingooigem, 1916-02-24 - ✝ Gent, 2000-04-06)

Lerares.

Dina Lateur werd als derde kind (van de vier) uit het huwelijk van Stijn Streuvels met Alida Staelens geboren in het Lijsternest in Ingooigem. Door de Eerste Wereldoorlog was de bewegingsvrijheid van de mensen beperkt. Daardoor had Streuvels ruim de tijd om zich met zijn dochter bezig te houden. Maar Dina was ook een inspiratiebron voor Streuvels. Als 'Prutske' werd Dina onsterfelijk gemaakt in het gelijknamige boek van Streuvels. Dina Lateur was gehuwd met een leraar, Frank Demey en werkte zelf als lerares in Sint-Bavo in Gent.

Lateur, Isa (° Ingooigem, 1922-12-13)

Jongste dochter van Frank Lateur. Gehuwd met Hugo Baert.

Müller, Hans

Streuvels, Stijn (° Heule, 1871-10-03 - ✝ Ingooigem, 1969-08-15)

Geboren als Frank Lateur en bakker van opleiding, maar onder zijn pseudoniem Stijn Streuvels als prozaschrijver bekend geworden in tijdschriften als Van Nu en Straks, Vlaanderen, De Gids en De Nieuwe Gids. De vlaschaard (1907) en De teleurgang van den waterhoek (1927) zijn twee van zijn bekendste romans.

Von Hoerner, Herbert (° Ihlen, 1884-05-09 - ✝ Bautzen, 1946-09-26)

Lets schrijver en beeldend kunstenaar. Zijn literair werk bestond voornamelijk uit streek- en boerenromans. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht hij voor het Duitse leger in Stalingrad.

Naam - uitgever

Arche Verlag

Zwitserse uitgeverij die in door Peter Schifferli 1944 in Zürich werd opgericht.

Engelhorn Verlag

Duitse uitgeverij die in 1860 werd opgericht door Johann Christoph Engelhorn. In 1876 trad zijn zoon Carl Engelhorn toe tot het bedrijf, na zijn studies in de Verenigde Staten. Hij introduceerde het idee van eeen romanbibliotheek, een reeks waarin om de twee weken een goedkope uitgave verscheen van een populaire Duitse schrijver. In 1910 werd het bedrijf verkocht aan Paul Schumann en Adolf Spemann; vanaf Schumanns dood in 1937 leidde Spemann de uitgeverij alleen.

Wiener Volksbuchverlag

Titel - werken van Streuvels

Streuvels, Stijn, Levensbloesem (1937). [roman]
Streuvels, Stijn, Levensbloesem (1937).
Voorpublicatie
  • Hoofdstuk I - De Standaard, nummer van 5 december 1934.
  • Hoofdstuk II - De Stem, XVII, 1937, p. 48-60 (afl.1: jan.), onder de titel: 'Lieveke's afkomst'.
  • Hoofdstuk VI - De Stem, XVI, 1936, p. 447-451 (afl. 5: mei), onder de titel: 'Lieveke is op vacantie'.
  • Hoofdstuk VII - Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, XLVI, 1936, dl. 92, p. 395-411 (afl. 12: dec.), onder de titel: 'Lieveke op kostschool'.
  • Hoofdstuk IX - Dietsche Warande en Belfort, XXXVII, 1937, p. 3-19 (afl. 1: jan.) en De Stem, XXVII, 1937, p. 458-473, (afl. 5: mei), onder de titel: 'Lieveke Glabbeke's wedervaren'.
  • Hoofdstuk X - Dietsche Warande en Belfort, XXXVII, 1937, p. 93-110 (afl. 2: feb.), onder de titel: 'De twee vriendinnen'.
Druk
  • [Eerste druk], Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 21,4 x 15,7 cm.
  • Tweede druk, Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 29,9 x 15,2 cm.
  • Derde druk, Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 20,9 x 15,2 cm.
  • Tweede [= vierde] herwerkte druk. Tielt, Lannoo; Antwerpen, Standaard-Boekhandel, [1943], 352 p. (De Lijsternestreeks, nr. XXIII), 20,8 x 15,8 cm.
  • [Vijfde druk], In: Stijn Streuvels' Volledige Werken. Deel XI. Kortrijk, 't Leieschip, [1955], p. 227-547.
  • Vierde [= zesde] druk, Brussel, D.A.P. Reinaert Uitgaven, [1966], 269 p. (Reinaert Romanreeks, 171), 18 x 12,3 cm.
  • [Zevende druk], in: Volledig werk. Deel III. Brugge-Utrecht: Uitgeverij Orion, N.V. Desclée De Brouwer, [1972], p. 1235-1498.
  • [Achtste druk], Tielt, Lannoo, 2004, In: Jaarboek van het Stijn Streuvelsgenootschap, IX: Levensbloesem. Bezorgd door Marcel De Smedt, p. 9-372.
Streuvels, Stijn, Levensbloesem (1937).
Reeks
  • Streuvels, Stijn, Lijsternestreeks
Streuvels, Stijn, Knecht Jan, Roman aus dem Landleben, Roman (1928). Vertaald door: Rost, Nico, Ackermann, Werner. [roman]
Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von Werner Ackermann, Stuttgart, J. Engelhorns Nachf. Adolf Spemann, [194?], 185 + [VII] p., 19,8 x 12,2 cm. Gesammtauflage: 25.000.
Vertaling van:
Streuvels, Stijn, Knecht Jan, Roman aus dem Landleben, Roman (1928). Vertaald door: Rost, Nico, Ackermann, Werner.
Druk
  • Aus dem Flämischen übertragen von Nico Rost und mit einem Nachwort versehen von Augustin Habaru. (Autorisierte Übertragung aus dem Französischen von Otto Flechsig), Berlin, Zürich, Universum-Bücherei für Alle, 1928, 258 + [II] p., 19,1 x 13 cm. Der dreiundzwanzigste Band der Universum-Bücherei.
  • Autorisierte Übertragung aus dem Flämischen von Nico Rost und Werner Ackermann, Lübeck, Berlin, Leipzig, Otto Quitzow Verlag, 1929, 288 p., 19,2 x 12,9 cm. Einbandentwurf von Hugo Steiner-Prag.
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von W. Ackermann und N. Rost. 3. Auflage. 14. - 17. Tausend, Stuttgart, J. Engelhorns Nachf., [1934], 185 + [VII] p., 19,9 x 13 cm. Einband von Ilse Schüle. Herausgeber der deutschen Streuvels-Ausgabe: Gerhart Pohl.
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von W. Ackermann und N. Rost. 4. Auflage. 18. - 20. Tausend, Stuttgart, J. Engelhorns Nachf., [1938], 185 + [VII] p., 19,8 x 12,3 cm. (uitg.)
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von W. Ackermann und N. Rost. 5. Auflage. 21. - 25. Tausend, Stuttgart, J. Engelhorns Nachf., [1941], 185 + [VII] p., 19,8 x 12,3 cm. (P.A., nr. 528).
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von Werner Ackermann, Stuttgart, J. Engelhorns Nachf. Adolf Spemann, [194?], 185 + [VII] p., 19,8 x 12,2 cm. Gesammtauflage: 25.000.
  • In: Ausgewählte Werke in zwei Bänden. Erster Band, 1945, p. 75-260; herdruk: 1948.
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von Werner Ackermann, Wien, Büchergilde Gutenberg, [1951], 221 + [III] p., 19,4 x 12,8 cm. Einband von Hermann Schmutzenhofer. Vom Engelhorn-Verlag Adolf Spemann, Stuttgart, genehmigte Lizenz-ausgabe für die Mitglieder der Büchergilde Gutenberg. Nachwort (Wien, im Februar 1951) von Heinz. P. Kövari, p. 219-221.
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von Werner Ackermann, Stuttgart, Engelhorn-Verlag Adolf Spemann, [1951], 190 + [II] p., 19,6 x 12,5 cm.
  • Alleinberechtigte Übertragung aus dem Flämischen von Werner Ackermann, Gütersloh : Bertelsmann, 1953. Lizenz-ausgabe.
Streuvels, Stijn, Jantje Verdure (1904). [novelle]
Streuvels, Stijn, Jantje Verdure (1904).
Voorpublicatie
  • Jantje Verdure I, In: Vlaanderen, 1903, oktober, jg. 1, p. 433-468
    Jantje Verdure II (vervolg), In: Vlaanderen, 1903, november, jg. 1, p. 481-500
    Jantje Verdure III (vervolg), In: Vlaanderen, 1903, december, jg. 1, p. 529-548.
Druk
  • [Eerste druk], Opgenomen in: Dorpsgeheimen, eerste deel. Amsterdam: L.J. Veen, [1904], [VIII] + 216 p., 21 x 15,5 cm; p. 82-216.
  • [Tweede druk], Gent, Snoeck Ducaju en zoon, Tweede Reeks Blauwe Snoeckjes, nr. 1, 1943, 132 + [II] p., 19,8 x 13,8 cm.
  • [Derde druk], Opgenomen in: Tien van Streuvels, Leuven, Davidsfonds, [1973], 370 + [II] p., 20,7 x 12,7 cm; p. 193-286.
Streuvels, Stijn, Lijsternestreeks [reeks]
Streuvels, Stijn, Lijsternestreeks
Deel
  • Levensbloesem, Tweede [= vierde] herwerkte druk. Tielt, Lannoo; Antwerpen, Standaard-Boekhandel, [1943], 352 p. (De Lijsternestreeks, nr. XXIII), 20,8 x 15,8 cm.
Streuvels, Stijn, Ausgewählte Werke in zwei Bänden (1945). Vertaald door: Jacobs, Karl, Ackermann, Werner, Schmülling, Hermine, Valeton, Anna, Spemann, Adolf. [vertaling-bloemlezing]
Streuvels, Stijn, Ausgewählte Werke in zwei Bänden (1945). Vertaald door: Jacobs, Karl, Ackermann, Werner, Schmülling, Hermine, Valeton, Anna, Spemann, Adolf.
Druk