Den 16.2.1938
Herrn D[okto]r Stijn StreuvelsIngoyghem
Hochverehrter Herr Streuvels!
Vorgestern habe ich Ihnen die Abrechnung für das letzte Vierteljahr geschickt, die, wie Sie gesehen haben werden, recht erfreulich ist.[1] Hoffen wir, daß es gelingt, Ihr Werk immer mehr in Deutschland heimisch zu machen; ich werde es an nichts fehlen lassen, um dieses Ziel zu erreichen.
Frau Valeton ist eifrig an der Arbeit, "Levensbloesem" zu übersetzen, und nun überlege ich, welche Novellen man zuerst in Angriff nehmen könnte. Wie Sie ja wissen, haben wir den Band "Sommerland" von Grethlein erworben.[2] Nun hängen die beiden ersten prächtigen Erzählungen "Groeikracht" und "Zomerland" ja zusammen, und ich würde es für einen guten Gedanken halten, diese beiden Stücke miteinander unter einem guten Titel in einem Band zu veröffentlichen. Eigentlich sind es ja weniger „Novellen” als ein kleiner Roman in zwei Kapiteln. Wenn Sie mit diesem Vorschlag einverstanden sind, würde ich gern schon bald Herrn D[okto]r Jacobs in Essen, dessen Übersetzung der "Großen Brücke" doch recht gut war, mit der Arbeit beauftragen.[3]
Andrerseits sind Sie ja selbst der Meinung, [2]daß "Jantje Verdure" besonders gut sei, und es fragt sich, ob Sie die Übersetzung dieses Werkes lieber zuerst, also vor den beiden oben genannten Erzählungen, sehen würden. Mir ist dies gleichgültig, und ich richte mich sehr gern nach Ihrem Wunsch.[4] Ich würde jedenfalls keine Bedenken tragen, im Jahr 1939 außer dem Roman "Levensbloesem" auch noch einen solchen Band zu bringen. Bitte lassen Sie mir doch gelegentlich Ihre Meinung hierüber zukommen.[5]
Wir sitzen hier tief im Schnee und finden dies allmählich langweilig. Ich nehme aber an, daß auch bei Ihnen die Landschaft in Weiß und der Himmel in Grau getaucht ist.
Mit verehrungsvollen Grüßen
stets Ihr ergebener
(handtekening Adolf Spemann)
(handtekening Adolf Spemann)
Annotations
[1]
Het betreft hier de 'honorarium-afrekening' voor de periode 1 oktober - 31 december 1937. Streuvels had recht op 80,18 RM honorarium voor Liebesspiel in Flandern en 61,83 RM honorarium voor Prütske.
[2]
Met het contract, dat op 16 april 1936 door Engelhorn Verlag werd opgemaakt en op 17 april 1936 door Grethlein werd ondertekend, werd de verkoop van de publicatierechten van Sommerland en Frühling van Grethlein aan Engelhorn Verlag vastgelegd. Engelhorn Verlag was Grethlein hiervoor een éénmalige som van 300 RM verschuldigd.
[3]
Cf. antwoord van Stijn Streuvels in zijn brief aan Adolf Spemann van 19 februari 1938. In 1939 werd de geplande 'roman in twee hoofdstukken' gepubliceerd, als Das heisse Leben.
[4]
Op 19 februari 1938 antwoordt Streuvels dat hij het aan Spemann overlaat of Jantje Verdure eerst of laatst zou worden vertaald.
[5]
Spemann, die uiteindelijk moest toegeven dat hij er niet in geslaagd was het werk in het Nederlands te lezen, maar enkel de Duitse vertaling van Valeton, feliciteerde Streuvels op 7 december 1938 en prees Levensbloesem als een belangrijk werk dat zeer geschikt was voor een Duitse vertaling. Wel vond hij Valetons vertaling zelf vaak wat onbeholpen en weinig aangenaam om te lezen en hij stelde Streuvels voor het manuscript volledig te herwerken. Voor de volledige bewerking van de Duitse vertaling moest een door Streuvels ingekort Vlaams exemplaar dienst doen.
Drie weken later, op 29 december 1938, liet Streuvels weten dat hij van mening was dat het boek kon en moest omgewerkt worden, maar, merkte hij terecht op dat dit enige tijd zou vergen. Het door Streuvels herwerkte en fel ingekorte originele exemplaar van de eerste Nederlandstalige druk uit 1937 zou Spemann in maart 1939 in handen krijgen. Eén opmerking moest de uitgever dan nog van het hart, zoals we in zijn brief van 3 januari 1939 kunnen lezen. De lezer zou namelijk naar zijn mening in het begin moeilijkheden ondervinden om den Gang der Erzählung te begrijpen en hij stelt voor door één of twee zinnen de lezer in te lichten. Het antwoord op de vraag of Streuvels zijn tekst in die zin herwerkte, is niet terug te vinden in de brieven. Spemanns opmerking was zelfs het laatste wat in die periode over de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem op papier werd gezet.
Wat volgde - en daarvan vonden we wel sporen terug in de correspondentie - was een persoonlijk onderhoud tussen Streuvels en Spemann, waarin de publicatie van de Duitse vertaling van Levensbloesem door laatstgenoemde van de hand werd gewezen omdat Charakter der Personen im Verlauf der Handlung, nicht stimmten mit der Politischen Tendenz der Deutschen Zensur, d.i. de Blut-und-Boden-literatuur (cf. Streuvels' verwijzing naar dit onderhoud in zijn brief aan van Hans Müller van 15 december 1946).
De vertaling van Anna Valeton zou aan de kant worden geschoven en negen jaar later door haar advocaat opgeëist worden. Pas zes jaar na het persoonlijke onderhoud waarin Valetons vertaling door Spemann van de hand werd gewezen, rook Streuvels zijn kans om Levensbloesem toch nog aan het Duitstalige taalgebied aan te bieden. Op 4 december 1945 had Heinz Kövari, vertaler en bemiddelaar van de Weense uitgeverij Wiener Volksbuchverlag, zich achter zijn typmachine gezet om Streuvels het voorstel over te maken voor de Duitse vertaling van één van Streuvels' werken, waarvan de rechten nog vrij waren. Streuvels zag er geen graten in de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem aan Wiener Volksbuchverlag over te laten. Hij zou immers tot 28 januari 1946, de dag waarop voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog opnieuw een brief vanuit Stuttgart naar Ingooigem vertrok, geen nieuws van zijn uitgevers uit Duitsland ontvangen en hij zou tot dan ook niet weten of er nog één in leven was en al evenmin of er aan verder uitgeven of exploiteren van zijn Duitse vertalingen kon of zou voortgedaan worden. Uit beleefdheid bracht Streuvels Engelhorn Verlag, die in 1937 immers het alleenrecht op de Duitse vertaling van Levensbloesem had verworven, op de hoogte van de geplande uitgave. Op 6 april 1947, antwoordde Adolf Spemann gunstig op Streuvels' voorstel. Streuvels drong er vervolgens bij Wiener Volksbuchverlag op aan dat Engelhorn het werk in Duitsland mocht exploiteren en de onderhandelingen tussen beide uitgeverijen voor de 'Lizenz'-overname in Duitsland kwamen geleidelijk op gang. Op 9 september 1947 werden definitieve afspraken gemaakt wat uitmondde in de ondertekening van een onderlinge overeenkomst.
Op 13 maart 1948 liet Spemann weten dat Anna Valeton opnieuw op het toneel was verschenen. Zij had haar advocaat een bitsige brief laten schrijven, waarin ze de wens uitdrukte haar eigen vertaling van Levensbloesem te zien verschijnen. Dit was volgens Spemann een verlangen dat men maar moeilijk naast zich neer kon leggen, omdat de vertaler toch enige morele rechten kon laten gelden. Hij stelde voor om de gulden middenweg kiezen door in Duitsland de vertaling van Valeton, in Oostenrijk die van Kövari te laten verschijnen. In zijn brief van 30 maart 1948 vond Streuvels de hele situatie zo verward dat hij besloot alles op zijn beloop te laten.
Van de Kövari-vertaling van Levensbloesem, getiteld Des Lebens Blütezeit, is in 1949 bij Wiener Volksbuchverlag een keurige uitgave verschenen, gedrukt op een degelijke papierkwaliteit, en typografisch uitstekend verzorgd, met een evenwichtige lay-out. Het boek bevat geen verluchtingen en wordt enkel versierd met een eenvoudige, maar volgens Kövari 'prachtige prent' van de hand van Bruno Schwatzek: Seevie, de Binder, met zijn lange, haveloze jas, zijn oude hoed en schoenen, een beetje te korte broek, met zijn schalmei en zijn ransel op de rug. Eén jaar later zou Engelhorn Verlag met een titeluitgave van de vertaling van Kövari, weliswaar voorzien van een nieuwe bandtekening van Hela Seewald, de Duitse markt bevoorraden. Valeton eiste haar eigen vertaling op en dat is vermoedelijk ook één van de redenen waarom dit manuscript nergens nog te bespeuren is.
