15.1.1949
Herrn D[okto]r Stijn Streuvels
Ingoyghem/Belgien
Het Lijsternest
Hochverehrter lieber Herr Streuvels!
Sie können sich nicht vorstellen, welch grosse Freude Sie mir durch die Übersendung des Faksimiles des so wundervoll geschriebenen Kapitels gemacht haben.[1] Schon rein optisch ist das ein Hochgenuss und ich freue mich schon jetzt aufs Lesen. Die handschriftliche Widmung erhöht meine Freude und ich zähle dieses Geschenk zu den schönsten Gaben, die ich von Ihnen im Laufe der Jahre empfangen durfte.
Die beiden Bilder, die in dem Faksimile steckten, waren eine weitere Freude und ich bin sehr froh, dass ich nun auch ein Bild aus neuester Zeit habe, das Sie immer noch in ungebrochener Kraft zeigt. Ich glaube, Sie könnten halb Deutschland, zum mindesten ganz Stuttgart, durchsuchen und würden keinen Mann von 78 Jahren finden, der noch solches Haar vorzeigen kann! Zum mindesten Ihr Verleger[2] steht äusserst beschämt daneben.
Die Sache mit dem Wiener Volksbuchverlag geht furchtbar langsam vor sich.[3] Herr Kövari, der sehr erfreut über unseren Beifall für seine Übersetzung schrieb, kündigte uns einen baldigen Brief des Wiener Volksbuchverlags an, aber wir warten immer noch vergeblich auf ihn. Bei der österreichischen Post oder aber irgend einer Zensurstelle in Wien scheinen die Leute ausserdem besonders schwierig zu sein. Unsere Ausgaben des "Christkinds" und von "Knecht Jan", die wir beide an den Volksbuchverlag geschickt hatten, kamen zurück. Aber wir haben jetzt einen neuen Weg gefunden, auf dem es höchstwahrscheinlich gelingen wird, die Bücher nach Wien zu lancieren. Sobald dann der Vertrag mit dem Wiener Volksbuchverlag perfekt ist, würden wir mit der Herstellung von "Lebensbloesem" beginnen.
Neulich hatten wir reizenden Besuch des wohl bedeutendsten deutschen Bildhauers der Gegenwart, Herrn Professor Arno Breker. Er hat 7 Jahre in Paris gelebt und wird dort beinahe noch mehr geschätzt als in Deutschland. Namentlich seine Porträt-Büsten sind beinahe unerreicht und man muss in Deutschland eigentlich bis zur Zeit Heinrich Danneckers, des Freundes von Schiller, zurückgehen, bis man ähnliche Kunstwerke findet.
[2]
Herr Professor Breker, der jetzt nach Düsseldorf übersiedelt, hofft, bald einmal nach Belgien reisen zu können,und würde Sie ausserordentlich gerne modellieren. Hätten Sie vielleicht Lust, ihm zu sitzen? Ich habe ganz wunderbare Büsten des französischen Pianisten Cortot von der Hand Brekers gesehen.
Grosse Freude machten mir liebe Briefe von Fräulein Dina und Fräulein Isa;[4] ich hoffe, sehr bald zum Antworten zu kommen.
Mit herzlichen Grüssen an die ganze Familie.
Stets Ihr
(handtekening Adolf Spemann)
(handtekening Adolf Spemann)
Annotations
[1]
Geen verdere informatie.
[2]
Joris Lannoo van de gelijknamige Tieltse uitgeverij.
[3]
Eind 1936 kwam Spemann voor het eerst in contact met Levensbloesem waaraan Streuvels al sinds 1934 bezig was en dat in 1937 door de Amsterdamse uitgeverij L.J. Veen werd gepubliceerd. Op 18 december 1936 bedankte Spemann Streuvels voor het toezenden van enkele fragmenten uit Levensbloesem en drukte tegelijk zijn hoop uit genoeg kennis van het 'Vlaams' te bezitten om Streuvels' tekst te begrijpen. Anna Valeton verklaarde zich bereid de vertaling te verzorgen en zou, zo kondigde Spemann op 23 december 1937 aan, Streuvels nog een bezoek brengen om enkele vertaalmoeilijkheden en mogelijke inkortingen te bespreken. Bij diezelfde brief, waaruit het voornemen blijkt om de tekst in te korten, stak Spemann nog een contract, waarmee Streuvels het alleenrecht afstond aan de Stuttgarter uitgeverij om Levensbloesem in het Duits te vertalen.
!!!Knecht Jan: wanneer verschenen? Contract: er waren er reeds enkele verschenen, dus eigenlijk geen nieuwe, alleen contract aangepast d.d. 1 september 1948!!!
Spemann, die uiteindelijk moest toegeven dat hij er niet in geslaagd was het werk in het Nederlands te lezen, maar enkel de Duitse vertaling van Valeton, feliciteerde Streuvels op 7 december 1938 en prees Levensbloesem als een belangrijk werk dat zeer geschikt was voor een Duitse vertaling. Wel vond hij Valetons vertaling zelf vaak wat onbeholpen en weinig aangenaam om te lezen en hij stelde Streuvels voor het manuscript volledig te herwerken. Voor de volledige bewerking van de Duitse vertaling moest een door Streuvels ingekort Vlaams exemplaar dienst doen.
Drie weken later, op 29 december 1938, liet Streuvels weten dat hij van mening was dat het boek kon en moest omgewerkt worden, maar, merkte hij terecht op dat dit enige tijd zou vergen. Het door Streuvels herwerkte en fel ingekorte originele exemplaar van de eerste Nederlandstalige druk uit 1937 zou Spemann in maart 1939 in handen krijgen. Eén opmerking moest de uitgever dan nog van het hart, zoals we in zijn brief van 3 januari 1939 kunnen lezen. De lezer zou namelijk naar zijn mening in het begin moeilijkheden ondervinden om den Gang der Erzählung te begrijpen en hij stelt voor door één of twee zinnen de lezer in te lichten. Het antwoord op de vraag of Streuvels zijn tekst in die zin herwerkte, is niet terug te vinden in de brieven. Spemanns opmerking was zelfs het laatste wat in die periode over de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem op papier werd gezet.
Wat volgde - en daarvan vonden we wel sporen terug in de correspondentie - was een persoonlijk onderhoud tussen Streuvels en Spemann, waarin de publicatie van de Duitse vertaling van Levensbloesem door laatstgenoemde van de hand werd gewezen omdat Charakter der Personen im Verlauf der Handlung, nicht stimmten mit der Politischen Tendenz der Deutschen Zensur, d.i. de Blut-und-Boden-literatuur (cf. Streuvels' verwijzing naar dit onderhoud in zijn brief aan van Hans Müller van 15 december 1946).
De vertaling van Anna Valeton zou aan de kant worden geschoven en negen jaar later door haar advocaat opgeëist worden. Pas zes jaar na het persoonlijke onderhoud waarin Valetons vertaling door Spemann van de hand werd gewezen, rook Streuvels zijn kans om Levensbloesem toch nog aan het Duitstalige taalgebied aan te bieden. Op 4 december 1945 had Heinz Kövari, vertaler en bemiddelaar van de Weense uitgeverij Wiener Volksbuchverlag, zich achter zijn typmachine gezet om Streuvels het voorstel over te maken voor de Duitse vertaling van één van Streuvels' werken, waarvan de rechten nog vrij waren. Streuvels zag er geen graten in de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem aan Wiener Volksbuchverlag over te laten. Hij zou immers tot 28 januari 1946, de dag waarop voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog opnieuw een brief vanuit Stuttgart naar Ingooigem vertrok, geen nieuws van zijn uitgevers uit Duitsland ontvangen en hij zou tot dan ook niet weten of er nog één in leven was en al evenmin of er aan verder uitgeven of exploiteren van zijn Duitse vertalingen kon of zou voortgedaan worden. Uit beleefdheid bracht Streuvels Engelhorn Verlag, die in 1937 immers het alleenrecht op de Duitse vertaling van Levensbloesem had verworven, op de hoogte van de geplande uitgave. Op 6 april 1947, antwoordde Adolf Spemann gunstig op Streuvels' voorstel. Streuvels drong er vervolgens bij Wiener Volksbuchverlag op aan dat Engelhorn het werk in Duitsland mocht exploiteren en de onderhandelingen tussen beide uitgeverijen voor de 'Lizenz'-overname in Duitsland kwamen geleidelijk op gang. Op 9 september 1947 werden definitieve afspraken gemaakt wat uitmondde in de ondertekening van een onderlinge overeenkomst.
Op 13 maart 1948 liet Spemann weten dat Anna Valeton opnieuw op het toneel was verschenen. Zij had haar advocaat een bitsige brief laten schrijven, waarin ze de wens uitdrukte haar eigen vertaling van Levensbloesem te zien verschijnen. Dit was volgens Spemann een verlangen dat men maar moeilijk naast zich neer kon leggen, omdat de vertaler toch enige morele rechten kon laten gelden. Hij stelde voor om de gulden middenweg kiezen door in Duitsland de vertaling van Valeton, in Oostenrijk die van Kövari te laten verschijnen. In zijn brief van 30 maart 1948 vond Streuvels de hele situatie zo verward dat hij besloot alles op zijn beloop te laten.
Van de Kövari-vertaling van Levensbloesem, getiteld Des Lebens Blütezeit, is in 1949 bij Wiener Volksbuchverlag een keurige uitgave verschenen, gedrukt op een degelijke papierkwaliteit, en typografisch uitstekend verzorgd, met een evenwichtige lay-out. Het boek bevat geen verluchtingen en wordt enkel versierd met een eenvoudige, maar volgens Kövari 'prachtige prent' van de hand van Bruno Schwatzek: Seevie, de Binder, met zijn lange, haveloze jas, zijn oude hoed en schoenen, een beetje te korte broek, met zijn schalmei en zijn ransel op de rug. Eén jaar later zou Engelhorn Verlag met een titeluitgave van de vertaling van Kövari, weliswaar voorzien van een nieuwe bandtekening van Hela Seewald, de Duitse markt bevoorraden. Valeton eiste haar eigen vertaling op en dat is vermoedelijk ook één van de redenen waarom dit manuscript nergens nog te bespeuren is.
[4]
Deze brieven vonden we niet terug in de geraadpleegde archieven.
