13 Sept[ember] '41.
Den Heer Frank Lateur,Ingooigem
Geachte Heer Lateur,
Tot mijn spijt moet ik U mededeelen, dat ik zooeven telefonisch bij d[e ]h[eer] Grymonprez verzet aangeteekend heb tegen het verschijnen van "De Vlaschaard["] buiten de uitgave uit mijn fonds.[1] De heele zaak verveelt me geweldig en ik houd niet van dergelijke beslissingen, maar principieel kan ik toch niet anders! Wat is anders nog de beteekenis van een akkoord tusschen schrijver en uitgever?[2] "Zonnewende" vertelde aan uitgevers en boekhandelaars, die ik ontmoette, dat de Vlaschaard in de jubileum-uitgave opgenomen wordt, wat ik tegen gesproken heb met de uitdrukking: "ik geloof het niet, want "De Vlaschaard" behoort nog tot mijn fonds en ik heb er me tegen verzet: het zal een propagandatruc van "Zonnewende" zijn!" En het blijkt dus niet waar te zijn.
Ik geloof niet, dat U noch "Zonnewende" anders zoudt handelen dan ik!
Ik heb wel gedacht aan het jubileum, maar na de treurige geschiedenis van de luxeuitgave van "Prutske"[3] — die ik onlangs tegen 30 fr[ank] opgeruimd heb! — was de toestand tusschen ons beiden, zoo dat ik verwachtte, dat U toch over niets zoudt te spreken zijn! Het ligt bij mij niet bij gebrek aan activiteit, — dat kunt U opmaken uit mijn fondscatalogus, die ik hierbij afzonderlijk stuur,[4] — noch bij gebrek aan durf en dat kunt U uit mijn uitgaven van de laatste jaren opmaken, die alle veel beter dan vroeger verzorgd zijn en geregeld aan een of andere Nederlandsche f[irm]a in alleenverkoop afgestaan worden. In zake "De Vlaschaard" wilde ik U alleen verwittigen, dat het tijd werd om aan een nieuwe uitgave (volks-) te denken en zei U eerlijk hoe ik de toestand inzie[5] en, al zouden onze wegen nog verder uiteenloopen, toch zult U zien, dat ik steeds zal verwittigen, indien een andere uitgave, waarover ik met U contrakteerde, uitgeput geraakte. Maar zoo iets, heb ik noch van U, noch van "Zonnewende" verwacht! Tot slot van rekening moet de zaak tusschen ons beiden effen gemaakt worden, omdat het akkoord tusschen ons beiden bestaat.
Ik wensch wel, dat aan de huldiging, — die ik dubbel en dik verdiend acht, want ik herhaal, dat ik spijts alles wat tusschen ons gebeurde, steeds uw werk gewaardeerd heb en er met iedereen in dien zin over gesproken heb, — geen miseries zouden verbonden worden, doch dat wil niet zeggen, dat ik de loopende uitgave à 20 fr[ank] zoo maar op de markt wil gooien met zotte kortingen; nu het toch geschied is, wil ik een oplossing zoeken, die me eervol schijnt, ook bij de collega's, aan wien ik stout weg durfde zeggen, dat "De Vlaschaard" steeds uitsluitend tot mijn fonds behoorde, doch ik [2]zie er geene. U hebt nu de heele zaak met "Zonnewende" afgehandeld en wat te lichtjes opgenomen, al waart U contracterende partij met mij; tracht nu ook daarvoor een oplossing te vinden. Indien ik iets vind, waarmee ik kan instemmen, zal ik zelf schrijven. Doch uitsluitend aan U, omdat wij alleen, dus zonder "Zonnewende", een akkoord sloten over de "Vlaschaard". Ik vind het treurig, dat zoo iets gebeurd is en zal de Vlaamsche Uitgeversbond, — zonder de minste boosheid, — vragen, dat een maatregel zou gezocht worden, opdat dergelijke zaken niet meer zouden kunnen gebeuren: een maatregel, die ik zelf zeker ook dus niet zal kunnen overtreden. We moeten volstrekt een goede verstandhouding bewerken in plaats van conflicten mogelijk te maken.
Inmiddels verblijf ik U[ Ed]e[le] hoogachtend,
(handtekening Joris Lannoo)
P[ostscriptum] — Mijn brief was reeds gesloten, als ik volgende gedachte krijg: ik ken niets van den inhoud van de jubileum-uitgave, maar onderstel, dat ze betrekkelijk lijvig moet zijn, daar zij ondermeer "De Vlaschaard" bevat en boven de 100 fr[ank] kost. De oplage ook zal dus eerder beperkt zijn en, al is de hoofdschotel mogelijk "De Vlaschaard", zal deze uitgave eer bestemd zijn voor degene die verscheidene van uw werken in een uitgave wenschen te bezitten.[6] Kunnen wij overeenkomen, dat ik opnieuw alleen van "De Vlaschaard" een goedkoope volksuitgave van 20 à 25 fr[ank] mag uitgeven, zooals ik U in mijn eersten brief schreef,[7] dan kan ik over alles heen stappen. Deze nieuwe volksuitgave zou pas verschijnen nadat de loopende bij mij uitgeput is en dat ik met Veen overeengekomen ben, dat van overname van de loopende geen spraak kan zijn. Ligt in dit voorstel een oplossing of hebt U er een andere?[8] J[oris]L[annoo]
Annotations
[1]
Gilbert Grymonprez had het plan opgevat een jubileumuitgave te verzorgen naar aanleiding van Streuvels' zeventigste verjaardag. Ook De vlaschaard zou daarin verschijnen. Maar volgens Joris Lannoo had alleen hij voor De vlaschaard een contract met Streuvels, waardoor het voor iemand anders pas mogelijk was dit werk uit te geven als de voorraad uitgeput was of als de uitgever zijn toestemming gaf (wat Lannoo dus niet wilde doen).
Ook de onderhandelingen met de firma Veen liepen niet altijd van een leien dakje, vooral niet met betrekking tot De vlaschaard. Volgens de Amsterdamse firma berustten de publicatierechten van dit boek bij haar zolang de firma Vlaschaard-voorraden ter beschikking had. Het feit dat ze af en toe toestemming gaf aan andere uitgeverijen tot het brengen van nieuwe drukken, betekende volgens haar niet dat zij van deze bescherming afstand deed.
Cf. brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 11 september 1941.
[2]
Het contract voor de negende druk van De vlaschaard vermeldt nochtans: Het werk blijft, wat het auteursrecht betreft, eigendom van den schrijver. Voor mogelijke herdrukken of andere uitgaven voor later, blijven beide partijen zonder verbintenis, en wordt een nieuwe overeenkomst gesloten. (art. 5)
[3]
De luxe-editie van Prutske werd gedrukt bij De Eikelaar te Kortrijk en verdeeld over de firma's L.J. Veen en H. Cayman. Beide gaven 500 exemplaren uit onder hun naam. Streuvels stelde de luxe-uitgave eerst aan Lannoo voor, maar deze laatste weigerde op het laatste moment. Hij waagde het niet onmiddellijk 50.000 fr. te investeren en verkoos Streuvels elke maand de verkochte exemplaren terug te betalen. Dit zou minder risico's inhouden. Streuvels ging niet akkoord met het tegenvoorstel en nam contact op met Hendrik Cayman. Deze in Blankenberge geboren uitgever nam Streuvels' aanbod wel aan. Ludo Simons, Het boek in Vlaanderen sinds 1800. Een cultuurgeschiedenis., p. 419-420
De niet verkochte exemplaren (een partij van 216 exemplaren en een partij van 200 exemplaren) bood Streuvels twee jaar later aan Lannoo aan.
[4]
De fondscatalogus is niet bij de brief bewaard gebleven.
[5]
Joris Lannoo deed dit in zijn brief aan Stijn Streuvels van 5 september 1941.
[6]
Volgens het contract tussen Stijn Streuvels en Zonnewende (d.d. 24 juni 1941), werd de jubileumuitgave Stijn Streuvels' Werken gedrukt op 10.000 exemplaren; de prijs werd contractueel vastgelegd op 125 fr. voor de twee boekdelen samen.
[7]
Cf. brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 5 september 1941. Deze goedkope volksuitgave van 20 à 25 fr. zal de 12de druk van De vlaschaard zijn.
[8]
Cf. antwoord van Stijn Streuvels in zijn brief aan Joris Lannoo van 16 september 1941.
