15 Mei 1942.
Geachte Heer Lateur,
Vooraf allerlei nieuws.
- 1. De koperdiepdrukplaten voor de dundrukeditie[1] en ook die voor de foto, die in Lenteleven zal verschijnen,[2] zijn aangekomen en worden reeds gedrukt: Morgen worden die reeds naar Turnhout verzonden en zal ik U vermoedelijk reeds een ex[emplaar] — het eerste van Lenteleven kunnen opsturen.
- 2. De groote plaat van de teekening van De Praetere wordt morgen mede terug gestuurd.
- 3. De gebonden ex[emplaren] van De Vlaschaard[3] worden morgen ook van hieruit verzonden en er is veel kans, dat die van Lenteleven spoedig zullen volgen: het linnen is beschikbaar en we zonden reeds ruim acht dagen geleden een maquette aan dien binder, die reeds het voorbereidend werk aanpakte.
- 4. U kan in de eerste dagen een groot derde van de proef van "Teleurgang" uitgave in De Lijsternestreeksverwachten.
- 5. Begin der volgende week verneem ik of het papier voor de volksuitgave van "Teleurgang" vergund werd. Zijn we niet geslaagd, dan begin ik te zien welken tegenstand moet overwonnen worden en werk er aan tot ik berichten kan, dat wij er mede vooruitkunnen.[4]
- 6. Gister vernam ik toevallig, dat "Boekengids["][5] niet meer mag verschijnen en dat E[erwaarde Heer] Baers werkt om dit besluit te doen wijzigen. Hij vraagt een brief of handteekeningen van vooraanstaanden en heeft reeds van D[octo]r J[an] Grauls en F[elix] Timmermans een instemmend schrijven. Ik zie niet in, dat "Westland"[6] of een ander tijdschrift dit gespecialiseerd tijdschrift zou kunnen vervangen, want voor de documentatie van ieder boekenliefhebber en ook van iederen uitgever had het zeer veel waarde.[7] U zal ook een brief in dien aard ontvangen, geloof ik! En er wordt verwacht, dat U eveneens zal instemmend antwoorden. Men mag afschaffen en ook de kapellekensgeest dood duwen, maar dan moet er beslist iets beter in de plaats komen: zal dat?
Nu over de ontwerpen van akkoord.[8] — Zooals ik U schreef heb ik ook van D[octo]r Kollar het gewijzigd ontwerp ontvangen.[9] Het is misschien best, dat alles niet te vlug gegaan is, want ik bestatig elken dag meer, dat het akkoord voor Veen heel gemakkelijk en eenvoudig is en dat hij ons allen solidair verantwoordelijk stelt voor zaken, die ons niet aangaan!! Wat belang hebt gij in mogelijke miseries tusschen Veen en mij in zake uitgave van de Lijsternestreeks, eens dat de princiepen in wederzijdsche akkoorden vastgelegd zijn. Met het ontwerp was er middel U bij te sleuren in geval van allerlei moeilijkheden in de overname of er na of in de exploitatie van de Lijsternestreeks voorkwamen. B[ijvoorbeeld] de uitgave der Lijsternestreeks heeft voor den heer Grymonprez geen belang evenmin of de overname van uw werken uit het fonds Veen mij aangaat. Wij of onze opvolgers kunnen door dit kontrakt moeilijkheden hebben, die we niet wenschen en waarin we niets te zien hebben: we zien nu hoe de zaak met Veen begon[10] en kunnen ons inbeelden waar ze had kunnen eindigen. Ik wil dit voorkomen met uit het ontwerp van overeenkomst voor elk precies uit te pieken, wat hem aangaat en telkens ieder zijn verantwoordelijkheid te geven en te doen dragen. Ik wil mijn [2]verantwoordelijkheid dragen met al de daaraan verbonden gevolgen. Daarom heb ik alle paragrafen uiteengehaald en ze in een ontwerp voor elk geval gebracht, zoodat het voor ons allen veel eenvoudiger geworden is.[11] Ik heb de pretentie niet, dat daaraan niets kan verbeterd worden, maar het zal toch voor al de betrokkenen een ontwerp uitmaken, waar ze verder kunnen aan werken tot ieder tevreden is. Tot slot zal niemand een akkoord moeten onderteekenen, waarin een heel deel hem niet aangaat en hem vroeg of laat kan verbintenissen opleggen. Zoo lang alles goed gaat, zijn ruzie en C[ompagnie] uitgesloten, maar als het slecht loopt, dragen wij de gevolgen! Ik meen, dat wij met elk het onze te dragen het meestal reeds zwaar genoeg hebben. Ons akkoord over de Lijsternestreeks zal jaren loopen en moet dus goed zijn en niet gekoppeld aan andere zaken. Indien alle akkoorden tegelijk geteekend worden, heeft Veen toch wat hij verlangt en hebben wij slechts elk de verantwoordelijkheid, die we werkelijk kontraktueel moeten dragen. Aan U nu te beslissen om het getal akkoorden te beperken of de uitgave van de bewerkingen en vertalingen in deze kontrakten niet moeten voorzien of ingelascht worden: met enkele regels in te vullen kan dat in orde zijn. Ik zou liever alles willen volledig zien en zeer zuiver in het opstellen voor wat elks rechten en plichten betreft, omdat ik er van bewust ben, dat ook wel tijden zullen volgen waar de uitgeverij er minder goed zal voorstaan en het is steeds in dergelijke omstandigheden dat zuivere toestanden het meest waarde hebben.
Ik geloof, dat ik hier over de akkoorden stoppen kan. Ik stuur U ter documentatie een afdruk van elk akkoord, dat U bewaren kan en stuur ook aan d[e ]h[ee]r Grymonprez dezelfde kopijen.
Ik geloof, dat ik hier over de akkoorden stoppen kan. Ik stuur U ter documentatie een afdruk van elk akkoord, dat U bewaren kan en stuur ook aan d[e ]h[ee]r Grymonprez dezelfde kopijen.
Inmiddels met beste groeten en hoogachting,
(handtekening Joris Lannoo)
Zonnewende
Annotations
[1]
Bij Lannoo werden de platen voor de dundrukeditie Stijn Streuvels' Werken (Zonnewende, 1941) werden gedrukt. Lannoo drukte die platen omdat hij dacht dat Grymonprez nog een aantal ongebonden exemplaren bezat en dat laatstgenoemde nieuwe afbeeldingen wenste. Wat Lannoo niet wist, was dat de platen bedoeld waren voor een tweede druk van die dundrukeditie.
[2]
Het gaat om de foto van Stijn Streuvels door Julius De Praetere (1902).
[3]
Volgens het contract voor De Lijsternestreeks, d.d. 27 november 1942, moest Streuvels 50 presentexemplaren ontvangen, waarvan 15 gebonden exemplaren.
[4]
Door de papierschaarste was het voor de drukkerijen moeilijk om aan voldoende papier voor hun uitgaven te geraken: eerst moest de goedkeuring gevraagd worden bij de Propaganda-Abteilung, daarna pas kon het beschikbare papier door de Papiercentrale gedistribueerd worden. Verder werden er van overheidswege nog allerlei beperkingen opgelegd, zoals het verminderen van het aantal bladzijden, kleinere formaten en lagere oplagen. 'Formaliteiten in zake papierbevoorrading', in: Mededeelingen van de VBVB en van de Vlaamschen Uitgeversbond, XIII, Nr. 1-2, Januari 1942, p. 4
Pas op 15 oktober 1942 vernemen we van Joris Lannoo dat het papier voor deze volksuitgave toegekend werd, maar Lannoo stelt de vraag of er een akkoord kan afgesloten worden of als Streuvels verkiest te wachten met de uitgave. Het duurde tot eind 1944 vooraleer deze volksuitgave van De teleurgang van den Waterhoek verscheen.
[5]
Boekengids (1923-1994): Belgisch algemeen kritisch-bibliografisch tijdschrift, in 1923 opgericht door Joris Baers als voorlichtingsorgaan van het ASBK (Algemeen Secretariaat van Katholieke Boekerijen; sedert 1970 Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening) in het Nederlandstalige landsgedeelte. Het bevat richtinggevende bijdragen, nieuws over boeken en schrijvers en in elke aflevering ca. 200 boekbesprekingen met volledige titelbeschrijving, systematisch gerangschikt volgens het SISO-systeem, voorzien van een aanduiding inzake lectuurmoeilijkheid en een moreel-ideologisch kwalificatiecijfer vanuit katholiek standpunt. Elektronische NEVB
[6]
Westland: Kultureel-letterkundig Tijdschrift voor Vlaanderen (juni 1942 - augustus 1944). De eerste jaargang telde 10, de tweede 8 nummers. Het tijdschrift werd beheerd door de uitgeverij Die Poorte te Antwerpen. Het redactiesecretariaat werd waargenomen door Frans Van der Auwera (Bert Ranke) en Peter Thiry. Tot eind 1942 stond het onder leiding van Filip De Pillecijn, die er in het eerste nummer de nadruk op legde, dat het tijdschrift geen orgaan wilde zijn van een groep of partij, maar in hoofdzaak aan de letterkunde gewijd was, met erkenning van de scheppende persoonlijkheid van de kunstenaar en zijn verbondenheid met de gemeenschap. Hoewel het in de eerste plaats een literair tijdschrift was en bleef, lieten sommige artikels, met name van Herman Van Puymbrouck, geen twijfel bestaan over de pro-Duitse gezindheid van de steller ervan. Elektronische NEVB
[7]
De bezetter verbood, onder het mom van papierschaarste, een aantal literaire en algemeen-culturele tijdschriften en legde een eenheidsorgaan op, Westland, dat in 1942 verscheen onder algemene leiding van Filip De Pillecijn, om 'alle stromingen en richtingen te bundelen en te manipuleren'. L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging. III, Geschiedenis van het Davidsfonds in en rond Wereldoorlog II., p. 213
[8]
Om het geschil i.v.m. de Lijsternestreeks in der minne te regelen, had de firma Veen één ontwerp-contract opgesteld in het belang van alle betrokken partijen. Joris Lannoo, die tegen bepaalde punten bezwaar aantekende, zal het oorspronkelijke enkele akkoord in drie ontwerp-overeenkomsten opsplitsen.
[9]
Cf. brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 13 mei 1942.
[10]
Naar aanleiding van het verschijnen van de elfde (1941) en twaalfde druk (1942) van De vlaschaard ontstond er een geschil over het recht van uitgave. Volgens de firma L.J. Veen berustten de publicatierechten van dit boek bij haar zolang de firma Vlaschaard-voorraden ter beschikking had. Het feit dat ze af en toe toestemming gaf aan andere uitgeverijen tot het brengen van nieuwe drukken, betekende volgens haar niet dat zij van deze bescherming afstand deed. De firma Veen deed voor de verdediging van haar rechten beroep op een contract van 15 mei 1907, waarin staat dat bij elke herdruk van 1000 ex. de somma van Frcs. 750,- te betalen is en waardoor de uitgeverij dus automatisch het alleenrecht voor eventuele verdere uitgaven bezat. Brief van de firma Veen aan Stijn Streuvels van 08.11.1941, Letterenhuis, S 935/B2/Veen
[11]
Met het doel de onenigheden op te lossen, werd er een driedelige ontwerp-overeenkomst opgemaakt: uitgeverij Veen zou afstand doen van alle publicatierechten op het werk van Streuvels; de firma zou alle exploitatierechten op de voorraden afstaan aan Zonnewende; een derde overeenkomst was die tussen Lannoo en de firma Veen, die ook door Maurits De Meyer van Standaard Boekhandel en door Gilbert Grymonprez van Zonnewende ondertekend werd.
