28 6 43. Juni
Geachte Heer Lateur,
Hierna het laatste nieuws sedert verleden Dinsdag! De duivel of liever de donkere dag heeft ons parten gespeeld, zoodat er niet fatsoenlijk kon gefotografeerd worden, zoolang we te Ingooigem waren en onder weg naar A[velghem] kwam de zon er reeds door, zoodat P[ater]
Longinus zichten genomen heeft.[1] Ik bekwam dadelijk de noodige papieren om van elke kommandantur[2] waar P[ater] Longinus moet foto's nemen de noodige toelating te bekomen. Die zaak is dus geregeld. Daar vernam ik, dat Prof[essor] Teske pas 7 Juli vrij komt van een oefenperiode en dan dadelijk het papier zal vergunnen.[3] De een of andere dag beginnen we De Vlaschaard te zetten.[4] Vooraf echter worden U nog de proeven van Levensbloesem toegestuurd: de clichés zijn gister aangekomen en nu kunnen we vooruit.
Ik ontving van d[e ]h[ee]r De Meyer de kopij voor Leven en Dood en verzoek U insgelijks deze van de vier plaquetten[5] te willen zenden: ik zou deze vijf in eens willen laten zetten. Vermoedelijk worden alle platen heliografisch gereproduceerd.
Het papier voor Wittstock's novelle[6] is vergund, maar slechts op 70 gr[am] Ik vind het te dun en verzocht dadelijk om te mogen laten op 100 gr[am] maken. Daarna, als ik voldoening bekom, zetten wij ook daaraan.
Hierbij proeven van twee clichés van Schellebelle op raster 85 en 100 en op verschillende papiersoorten.[7] Zelfs het gewoon dagbladpapier kwaliteit L geeft uitslagen![8]
Dinsdag aanstaande komt d[e ]h[ee]r De Meyer naar Tielt om de papiersoorten voor de kleine uitgaven en ook voor de luxe-Vlaschaard te bespreken. Indien U het goed vindt, kan U gerust mede komen bespreken; zooniet wordt alles U nog voorgelegd. Het moeten verzorgde uitgaven zijn.
Ik poog nog de lettertype 16 punt, die ons allen beviel te Gent bij onze samenkomst — de Grotius — te koopen; of het gaan zal nu zooveel lood opgeëischt werd. Morgen gaat er hier ruim 2000 k[ilo]gr[am] naar Brugge opgeëischt.[9]
Hoogachtend,
(handtekening Joris Lannoo)
Annotations
[1]
In zijn brief aan Streuvels van 17 juni 1943 deelde Lannoo mee dat P. Longinus op woensdag [23 juni] bij Streuvels zou komen.
[2]
Een Kommandantur is het bureau van de commandant. Wolters' Woordenboek Duits/Nederlands, p. 456
[3]
Cf. verder de brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 27 juli 1943.
[6]
Erwin Wittstock, Het bruidsjuweel. Tielt, J. Lannoo, 1944. Vertaald door Dina Lateur e.a. Oorspronkelijke titel: Der Hochzeitsschmuck.
[7]
Schellebelle, de vrouwelijke hoofdrol in Streuvels' roman De vlaschaard, werd in de Duitse oorlogsverfilming Wenn die Sonne wieder scheint vertolkt door de Duitse actrice Bruni Löbel.
Maurits De Meyer schreef Stijn Streuvels al op 19 juni 1943 over de clichés op raster 85 en 100. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee soorten clichés, namelijk lijn- en rasterclichés. Deze laatste worden in de boekdrukwereld gewoonlijk autotypieën (of kortweg auto's) genoemd. Lijnclichés zijn eenvoudiger te maken en daardoor wat goedkoper dan autotypieën. Als originelen voor lijnclichés kunnen dienen tekeningen met de pen en andere ongenuanceerde zwart-wit afbeeldingen. Zodra er nuances of verlopende tonen in voorkomen, kan een origineel niet als lijncliché worden gereproduceerd, en kiest men een rastercliché. Het cliché zelf is een zinken plaatje, waarop de voorstelling in duidelijk hoog reliëf zichtbaar is: de niet-drukkende partijen zijn weggeëtst; als ze van enige uitgestrektheid zijn, zijn ze bovendien uitgefreesd. Bij genuanceerde illustraties wordt het beeld opgelost in puntjes van verschillende grootte: de traagheid van het oog ziet deze puntjes niet als zodanig, maar als nuances in toon. Dat oplossen in puntjes geschiedt door middel van een raster, oorspronkelijk twee op elkaar gekitte glazen platen, op de ene waarvan zwarte lijnen in één richting staan, en op de andere net zulke lijnen haaks daarop. Het raster wordt voor het origineel geplaatst, waardoor het negatief ten gevolge van overstraling in de lichtste partijen gaat bestaan uit vierkantjes van verschillende grootte, maar op gelijke afstanden van elkaar: groot tot in elkaar vloeiend voor de lichte partijen, klein tot vrijwel afwezig in de donkere. In het bijzonder in de boekdruk is de keuze van het juiste raster van groot belang. 'Juist' heeft hier betrekking op de fijnheid (fijn is duurder) of de grofheid. De fijnheid van een raster wordt uitgedrukt in lijnen per strekkende centimeter of per strekkende inch (o.a. in België). In dit systeem (met de Engelse nummers, die het aantal lijnen per inch aangeven) zegt men 100 voor 40 (d.i. niet bijzonder fijn, maar evenmin opmerkelijk grof), 85 voor 34 (zichtbaar grof tot zeer grof). H. Van Krimpen, Boek over het maken van boeken, p. 114
[8]
Krantenpapier wordt in de papierhandel ietwat pleonastisch 'houthoudende courantdruk' (ook wel 'courantstof') genoemd. De boekdrukkerijen gebruiken krantenpapier voor drukproeven. Huib Van Krimpen, Boek over het maken van boeken, p. 59
'Kwaliteit L' staat vermoedelijk voor lage kwaliteit.
[9]
Op 18 juni 1943 vernam Streuvels van Lannoo dat de firma Plantin, die de Grotius-letter op de markt bracht, liet weten dat deze letter nooit in boekletterhoeveelheid op 16 punt verkocht werd, alleen als fantaisieletter bij kleine hoeveelheden. Lannoo verklaarde zich wel bereid deze letter in zware polissen te kopen. Het enige probleem was dat hem 125 kg lood gevraagd werd voor 100 kg letter en de firma moest juist 35 % van haar zetlood inleveren. De tekst van De vlaschaard werd uiteindelijk toch met de hand gezet uit de Grotius letter 16 punt van H.S. De Roos.
