Juli 6 7 43.
Geachte Heer Lateur,
We zijn volop met de revisie van Levensbloesem bezig, zoodat U de nieuwe proef in de eerste dagen verwachten mag. Mag ik U vragen vooral de hoofdstukken waarin een overlooping in de bladzijden komt, goed te willen nazien[.]
Liefst ontving ik de eerste bl[ad]z[ijden] van de luxe-ex[emplaren] terug, omdat die elken dag met een auto kunnen moeten naar Antw[erpen] vervoerd worden samen met de rest van de oplage.[1]
In den loop dezer week schrijf ik U waar de samenkomst plaats heeft; het zal vermoedelijk aanstaanden Dinsdag in Gent zijn.[2]
D[e ]h[ee]r De Meyer verklaarde me, dat de tentoonstelling slechts tot Zondag open was en zoo heb ik het verkeerdelijk verder verteld!![3]
Best zoo met de teekeningen van Levensbloesem, dat alles in orde komt![4] Het zetsel is nog van den ouden zetter, die nu in D[uitsland] aan het werk is in een pantserfabriek. Zooals ik verklaarde was dit werk reeds sedert October van verleden jaar gezet![5]
Ik weet, dat voor de vier[ ]plaquetten[6] beslist werd de Egmont-letter 14 p[unt] te gebruiken op 23 c[icer]o['s] breedte.[7] Voor mij is het om het even of het nu niet kan gezet worden; zoo'n werkjes kunnen steeds tusschen de rest doorloopen! Ik doe wel mijn best om op te schieten, maar het gebeurt wel, dat men op mij moet wachten omdat ik van anderen afhang vooral in deze tijden: papier dat niet geleverd wordt, gasten, die verdwijnen, teekenaars, die traag inleveren, gasten, die ziek zijn, enz[ovoort enzovoort] zonder de boekbinders nog bij de zaak te betrekken, maar als het van mij persoonlijk afhangt zal U nooit lang op antwoord of wat ook moeten wachten!
Pas heden of morgen beslist Prof[essor] Teske over het papier en daarin kunnen wij alleen zoodanig bij hem binnenloopen en zagen opdat iets zou gebeuren, maar zoolang het niet vergund is, krijgen we niets van de Papiercentrale.[8] Het kan echter vlug gaan, want het eerste deel is heden reeds gezet, zoodat er ook op mij niet zal moeten gewacht worden in dit geval: zoodra het papier dat ons sedert 4 Maart beloofd werd, geleverd is, zal het drukken kunnen beginnen. De volgende week zal U klaarder zien in alles.
Wittstock:[9] om nu een boek te drukken, moest ik kunnen aan het Boekengilde[10] den omvang geven en ik had noch het oorspronkelijk werk, noch de vertaling, zoodat ik op die wachten moest. Nu wil ik pas zetten, zoodra het papier er is, omdat ik er een fijne uitgave wil van maken, maar het uitzicht van het papier, kan me een ander inzicht geven in de uitgave. Dan ook eerst kan ik De Coninck gelasten met de illustratie volgens de overgebleven ruimte. Daarom ontving ik graag, indien er U een bezit, een tweede ex[emplaar] van uw vertaling, opdat de teekenaar nu reeds zou kunnen kennis maken met de novelle en ik stuur hem het boek over Zevenburgen, dat ik bezit, mede.[11] Naarmate het zetten vordert ontvangt hij ook een proef, zoodat hij geleidelijk werken kan. Ik zou reeds alles kunnen laten zetten hebben, maar dan zou de uitgave minder verzorgd zijn. In Wittstock komen geen heliografische platen.
[2]
Pas heden of morgen beslist Prof[essor] Teske over het papier en daarin kunnen wij alleen zoodanig bij hem binnenloopen en zagen opdat iets zou gebeuren, maar zoolang het niet vergund is, krijgen we niets van de Papiercentrale.[8] Het kan echter vlug gaan, want het eerste deel is heden reeds gezet, zoodat er ook op mij niet zal moeten gewacht worden in dit geval: zoodra het papier dat ons sedert 4 Maart beloofd werd, geleverd is, zal het drukken kunnen beginnen. De volgende week zal U klaarder zien in alles.
Wittstock:[9] om nu een boek te drukken, moest ik kunnen aan het Boekengilde[10] den omvang geven en ik had noch het oorspronkelijk werk, noch de vertaling, zoodat ik op die wachten moest. Nu wil ik pas zetten, zoodra het papier er is, omdat ik er een fijne uitgave wil van maken, maar het uitzicht van het papier, kan me een ander inzicht geven in de uitgave. Dan ook eerst kan ik De Coninck gelasten met de illustratie volgens de overgebleven ruimte. Daarom ontving ik graag, indien er U een bezit, een tweede ex[emplaar] van uw vertaling, opdat de teekenaar nu reeds zou kunnen kennis maken met de novelle en ik stuur hem het boek over Zevenburgen, dat ik bezit, mede.[11] Naarmate het zetten vordert ontvangt hij ook een proef, zoodat hij geleidelijk werken kan. Ik zou reeds alles kunnen laten zetten hebben, maar dan zou de uitgave minder verzorgd zijn. In Wittstock komen geen heliografische platen.
U zegt me dan maar bij gelegenheid welke schulden ik heb bij Vande Casteele en bij Gyselinck: die worden dadelijk geregeld.[12]
Ja, De Jaegher heeft prachtig werk gemaakt, misschien het beste, dat wij voor De Lijsternestreeks ontvangen hebben.[13]
Laat Saverys werken, dat wij later op hem niet moeten wachten: beter een paar maand te wachten en fijn werk te kunnen leveren voor die luxe-uitgave, dan vlugger op te schieten met minder goed![14]
Aan Veen heb ik eenvoudig weg gevraagd of hij ook ex[emplaren] van de filmvolksuitgave van De Vlaschaard wenschte te ontvangen, zonder meer! Van toelating vragen geen spraak en zal ik zeker niet doen! Dan zou ik erkennen, dat Veen op werken uit de Lijsternestreeks rechten heeft! Daarin kan U gerust zijn!
Hoogachtend en genegen,
(handtekening Joris Lannoo)
Annotations
[1]
Op 8 april 1943 verstuurde Joris Lannoo de eerste katernen van enkele luxe-exemplaren van Stille avonden, d.i. het aandeel van de Standaard Boekhandel en Lannoo. Deze exemplaren moesten naar de binderij Van Dieren te Antwerpen gebracht worden.
[2]
In zijn brief aan Streuvels van 28 juni 1943 had Lannoo aangekondigd dat Maurits De Meyer op dinsdag 6 juli naar Tielt zou komen om de papiersoorten voor verschillende uitgaven (o.a. de luxe-Vlaschaard) te bespreken. Deze bijeenkomst moest wegens de drukke agenda van Maurits De Meyer uitgesteld worden tot 20 juli.
[3]
In het stadsarchief in Gent werd niets teruggevonden over deze tentoonstelling in Sint-Baafs. Wel huldigde de Gentse Kamer van schilders op 25 april 1943 Servaes bij zijn zestigste verjaardag. Naast de gebruikelijke toespraken en het optreden van het Lieven Duvoselkoor, werd een retrospectieve tentoonstelling van de kunstenaar geopend. Gent in de oorlogsjaren. De periode 1940-1945. Stad Gent, p. 82
Cf. brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 3 juli 1943.
[4]
Cf. voor deze kwestie de brief van Joris Lannoo aan Stijn Streuvels van 30 juni 1943.
[5]
Joris Lannoo verklaarde dit in zijn brief aan Stijn Streuvels van 30 juni 1943.
[7]
De vier plaquetten werden inderdaad gezet uit de Egmont letter 14 punt.
Een boekdrukker meet niet in centimeters en millimeters, maar in augustijnen, ook cicero's genoemd, en punten. Eén augustijn telt 12 punten. Een typografische lineaal is 30 cm lang en voorzien van verschillende schaalverdelingen. Wanneer we het latje zó voor ons hebben dat de schaalverdeling leesbaar is, zien we aan de bovenkant een verdeling die eindigt bij 67. Die 67 parten zijn augustijnen of cicero's, die elk 12 punten tellen. Uit een reeks berekeningen blijkt dan dat 1 pt = 0,375 mm en 1 aug. = 4,5 mm. H. Van Krimpen, Boek over het maken van boeken, p. 22
[8]
Door de papierschaarste was het voor de drukkerijen moeilijk om aan voldoende papier voor hun uitgaven te geraken: eerst moest de goedkeuring gevraagd worden bij de 'Propaganda-Abteilung', daarna pas kon het beschikbare papier door de Papiercentrale gedistribueerd worden. Verder werden er van overheidswege nog allerlei beperkingen opgelegd, zoals het verminderen van het aantal bladzijden, kleinere formaten en lagere oplagen. Els De Bens, De Belgische dagbladpers onder Duitse censuur (1940-1944), p. 72-79, p. 106-110
[9]
Erwin Wittstock, Het bruidsjuweel. Tielt, J. Lannoo, 1944. Vertaald door Dina Lateur e.a. Oorspronkelijke titel: Der Hochzeitsschmuck (München, Albert Langen-Georg Müller Verlag, 1941).
[10]
Tijdens WO II moesten kunstenaars, uitgevers,... verplicht lid worden van de Boekengilde. Zo kwamen zij in aanmerking om uitgegeven te worden, of papier te krijgen. De Boekengilde is een departement van de 'Propaganda-Abteilung'.
[11]
Transsylvanië
[12]
Er werd een zekere Auguste Vandecasteele teruggevonden. Geboren in Heule in 1889 en gestorven te Kortrijk in 1969. Vandecasteele was schilder, tekenaar en kunstsmid. Hij had avondcursussen aan de Academie van Kortrijk gevolgd. Zijn voorkeur ging uit naar zee-en havengezichten, landschappen en stadsgezichten.
[13]
De Jaegher werd aangesproken om Dorpsgeheimen van illustraties te voorzien. Dit werk is echter niet verschenen in de Lijsternestreeks.
[14]
Op 7 juli 1943 schrijft Streuvels hierover aan De Meyer: De 4 aquarellen van Saverys voor De Vlaschaard zijn in mijn bezit. Ze zijn magnifiek en juist gelijk ik me had voorgesteld dat ze moesten zijn. Zorg Gij nu dat er met de reproductie niet gebroddeld wordt! Ik denk er aan of 't niet mogelijk ware nu reeds de witte vellen aan Saverys te bezorgen voor de originelen in de extra-exemplaren? Anders zullen we er misschien lang moeten op wachten. Over het "hoe" en "hoeveel" van die soort, zullen we nog moeten onderhandelen. Dit en nog ander dingen, bij de eerste samenkomst. Cf. ook retourbrief van De Meyer, d.d. 10 juli 1943.
