<Resultaat 1996 van 2531

>

Engelhornverlag Adolf Spemann
STUTTGART

oo/Eh.

Verehrter Herr Müller,
In de zaak Spemann-Valeton waarover U mij schrijft heb ik geene "Stellungnahme" mede te deelen[1] - heb er niet in tusschen te komen. De feiten zijn U bekend: Van Frau Valetons vertaling van Levensbloesem ben ik absoluut onwetend gebleven - die is buiten mijne voorkennis geschied. Zij heeft er mij nooit iets over geschreven en tegen hare gewoonte in, ook nooit eenigen uitleg over moeilijkheden in den tekst geraadpleegd. Er is mij ook geen tekst ter goedkeuring voorgelegd geworden en zoodus heb ik haar tekst van de vertaling niet goedgekeurd, waarop ik volgens contract het recht had.[2]
Daarenboven heeft Frau Valeton mij over deze zaak een brutalen en lasterlijken brief geschreven alsof ik daar persoonlijk schuld in zou gehad hebben. Daarop heb ik haar mijne houding medegedeeld en haar daarbij gevraagd: of het een uitgever niet vrij stond eene vertaling te aanvaarden of te weigeren, en op welke rechten zij dan nog aanspraak te maken had eens dat de uitgever haar voor het geleverde werk had betaald? Het is toch meer gebeurd dat D[octo]r Spemann vertalingen geweigerd heeft omdat de tekst der vertaling hem niet voldeed - ook met Frau Valeton is dat gebeurd![3]
In elk gebeurlijk geval houd ik mij het recht voor - in het contract vermeld - dat de vertaling onder mijn toezicht moet gebeuren en door mij moet goedgekeurd worden voor aleer gedrukt of uitgegeven mag worden! - dat ik de vertaling te aanvaarden of te weigeren heb.[4]
Verder laat ik het aan U over in deze zaak een beslissing te nemen - en acht mij in de rechts-kwestie onbevoegd.
Ook wensch ik U in overweging te nemen of wij - gezien de onzekere toestand, niet beter zouden doen alle verdere verhandelingen over vertalen en uitgeven stop te zetten - nuttelooze briefwisseling te ontgaan en tijdverlies, en betere tijden af te wachten.?
Mit besten Grüssen

Annotations

[1] Hans Müller schreef hierover in zijn brief aan Streuvels van 10 juli 1948.
[2] Eind 1936 kwam Spemann voor het eerst in contact met Levensbloesem waaraan Streuvels al sinds 1934 bezig was en dat in 1937 door de Amsterdamse uitgeverij L.J. Veen werd gepubliceerd. Op 18 december 1936 bedankte Spemann Streuvels voor het toezenden van enkele fragmenten uit Levensbloesem en drukte tegelijk zijn hoop uit genoeg kennis van het 'Vlaams' te bezitten om Streuvels' tekst te begrijpen. Anna Valeton verklaarde zich bereid de vertaling te verzorgen en zou, zo kondigde Spemann op 23 december 1937 aan, Streuvels nog een bezoek brengen om enkele vertaalmoeilijkheden en mogelijke inkortingen te bespreken. Bij diezelfde brief, waaruit het voornemen blijkt om de tekst in te korten, stak Spemann nog een contract, waarmee Streuvels het alleenrecht afstond aan de Stuttgarter uitgeverij om Levensbloesem in het Duits te vertalen.
Spemann, die uiteindelijk moest toegeven dat hij er niet in geslaagd was het werk in het Nederlands te lezen, maar enkel de Duitse vertaling van Valeton, feliciteerde Streuvels op 7 december 1938 en prees Levensbloesem als een belangrijk werk dat zeer geschikt was voor een Duitse vertaling. Wel vond hij Valetons vertaling zelf vaak wat onbeholpen en weinig aangenaam om te lezen en hij stelde Streuvels voor het manuscript volledig te herwerken. Voor de volledige bewerking van de Duitse vertaling moest een door Streuvels ingekort Vlaams exemplaar dienst doen.
Drie weken later, op 29 december 1938, liet Streuvels weten dat hij van mening was dat het boek kon en moest omgewerkt worden, maar, merkte hij terecht op dat dit enige tijd zou vergen. Het door Streuvels herwerkte en fel ingekorte originele exemplaar van de eerste Nederlandstalige druk uit 1937 zou Spemann in maart 1939 in handen krijgen. Eén opmerking moest de uitgever dan nog van het hart, zoals we in zijn brief van 3 januari 1939 kunnen lezen. De lezer zou namelijk naar zijn mening in het begin moeilijkheden ondervinden om den Gang der Erzählung te begrijpen en hij stelt voor door één of twee zinnen de lezer in te lichten. Het antwoord op de vraag of Streuvels zijn tekst in die zin herwerkte, is niet terug te vinden in de brieven. Spemanns opmerking was zelfs het laatste wat in die periode over de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem op papier werd gezet.
Wat volgde - en daarvan vonden we wel sporen terug in de correspondentie - was een persoonlijk onderhoud tussen Streuvels en Spemann, waarin de publicatie van de Duitse vertaling van Levensbloesem door laatstgenoemde van de hand werd gewezen omdat Charakter der Personen im Verlauf der Handlung, nicht stimmten mit der Politischen Tendenz der Deutschen Zensur, d.i. de Blut-und-Boden-literatuur (cf. Streuvels' verwijzing naar dit onderhoud in zijn brief aan van Hans Müller van 15 december 1946).
De vertaling van Anna Valeton zou aan de kant worden geschoven en negen jaar later door haar advocaat opgeëist worden. Pas zes jaar na het persoonlijke onderhoud waarin Valetons vertaling door Spemann van de hand werd gewezen, rook Streuvels zijn kans om Levensbloesem toch nog aan het Duitstalige taalgebied aan te bieden. Op 4 december 1945 had Heinz Kövari, vertaler en bemiddelaar van de Weense uitgeverij Wiener Volksbuchverlag, zich achter zijn typmachine gezet om Streuvels het voorstel over te maken voor de Duitse vertaling van één van Streuvels' werken, waarvan de rechten nog vrij waren. Streuvels zag er geen graten in de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem aan Wiener Volksbuchverlag over te laten. Hij zou immers tot 28 januari 1946, de dag waarop voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog opnieuw een brief vanuit Stuttgart naar Ingooigem vertrok, geen nieuws van zijn uitgevers uit Duitsland ontvangen en hij zou tot dan ook niet weten of er nog één in leven was en al evenmin of er aan verder uitgeven of exploiteren van zijn Duitse vertalingen kon of zou voortgedaan worden. Uit beleefdheid bracht Streuvels Engelhorn Verlag, die in 1937 immers het alleenrecht op de Duitse vertaling van Levensbloesem had verworven, op de hoogte van de geplande uitgave. Op 6 april 1947, antwoordde Adolf Spemann gunstig op Streuvels' voorstel. Streuvels drong er vervolgens bij Wiener Volksbuchverlag op aan dat Engelhorn het werk in Duitsland mocht exploiteren en de onderhandelingen tussen beide uitgeverijen voor de 'Lizenz'-overname in Duitsland kwamen geleidelijk op gang. Op 9 september 1947 werden definitieve afspraken gemaakt wat uitmondde in de ondertekening van een onderlinge overeenkomst.
[3] Geen verdere informatie.
[4] Met het contract dat op 23 december 1937 door Engelhorn Verlag werd opgesteld en op 28 december 1937 door Streuvels werd ondertekend, gaf Streuvels het alleenrecht aan de Stuttgarter uitgeverij om Levensbloesem in het Duits te vertalen. (Letterenhuis, S 935/C) Artikel 2 luidt: Der Verlag wird Frau Anna Valeton in Würzburg mit der Übersetzung beauftragen. Das Manuskript der fertigen Übersetzung wird Herrn Streuvels vor Drucklegung zur Geneghmigung vorgelegt.

Register

Naam - persoon

Müller, Hans

Spemann, Adolf (° Menton, 1886-03-12 - ✝ Garmisch-Partenkirchen, 1964-10-10)

Duitse uitgever die in 1910 instapte in Engelhorn Verlag, de uitgeverij die zijn vader Wilhelm Spemann in 1873 had opgericht. Nadat hij de leiding had overgenomen, bouwde hij de uitgeverij uit tot een belangrijke literaire uitgeverij. Hij wilde het werk van Streuvels populair maken in Duitsland en heeft daar jarenlang erg veel moeite voor gedaan door de boeken van Streuvels te publiceren, maar ook door te proberen om Streuvels in Duitsland lezingen te laten geven. In 1956 verkocht hij de uitgeverij aan het Deutsche Verlags-Anstalt. Hij vertaalde zelf enkele werken van Streuvels:

  • "Das herrliche Sonnenlicht" (1941, o.t. "Het glorierijke licht")
  • "Frühling. Erzählung." (1953, o.t. "Lente")

Valeton, Anna (° 1890-09-29 - ✝ 1980-03-08)

Duits vertaalsters van Nederlandtalige literatuur, onder meer van Stijn Streuvels en Felix Timmermans. Van Streuvels veraalde ze onder meer:

  • "Liebesspiel in Flandern" (1936, o.t. "Minnehandel")
  • "Frühling" (1937, o.t. "Lente")
  • "Kinderseelchen" (1937, o.t. "Kinderzieltje")
  • "Weihnachten im Niemandsland" (1937, o.t. "Kerstmis in Niemandsland")
  • "Martje Maartens und der verruchte Totengräber" (1937, o.t. "Martje Maertens en de misdadige grafmaker")
  • "Der Flachsacker" (1945, o.t. De vlaschaard)

Titel - werken van Streuvels

Streuvels, Stijn, Levensbloesem (1937). [roman]
Streuvels, Stijn, Levensbloesem (1937).
Voorpublicatie
  • Hoofdstuk I - De Standaard, nummer van 5 december 1934.
  • Hoofdstuk II - De Stem, XVII, 1937, p. 48-60 (afl.1: jan.), onder de titel: 'Lieveke's afkomst'.
  • Hoofdstuk VI - De Stem, XVI, 1936, p. 447-451 (afl. 5: mei), onder de titel: 'Lieveke is op vacantie'.
  • Hoofdstuk VII - Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, XLVI, 1936, dl. 92, p. 395-411 (afl. 12: dec.), onder de titel: 'Lieveke op kostschool'.
  • Hoofdstuk IX - Dietsche Warande en Belfort, XXXVII, 1937, p. 3-19 (afl. 1: jan.) en De Stem, XXVII, 1937, p. 458-473, (afl. 5: mei), onder de titel: 'Lieveke Glabbeke's wedervaren'.
  • Hoofdstuk X - Dietsche Warande en Belfort, XXXVII, 1937, p. 93-110 (afl. 2: feb.), onder de titel: 'De twee vriendinnen'.
Druk
  • [Eerste druk], Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 21,4 x 15,7 cm.
  • Tweede druk, Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 29,9 x 15,2 cm.
  • Derde druk, Amsterdam, L.J. Veen, [1937], 336 p., 20,9 x 15,2 cm.
  • Tweede [= vierde] herwerkte druk. Tielt, Lannoo; Antwerpen, Standaard-Boekhandel, [1943], 352 p. (De Lijsternestreeks, nr. XXIII), 20,8 x 15,8 cm.
  • [Vijfde druk], In: Stijn Streuvels' Volledige Werken. Deel XI. Kortrijk, 't Leieschip, [1955], p. 227-547.
  • Vierde [= zesde] druk, Brussel, D.A.P. Reinaert Uitgaven, [1966], 269 p. (Reinaert Romanreeks, 171), 18 x 12,3 cm.
  • [Zevende druk], in: Volledig werk. Deel III. Brugge-Utrecht: Uitgeverij Orion, N.V. Desclée De Brouwer, [1972], p. 1235-1498.
  • [Achtste druk], Tielt, Lannoo, 2004, In: Jaarboek van het Stijn Streuvelsgenootschap, IX: Levensbloesem. Bezorgd door Marcel De Smedt, p. 9-372.

Indextermen

Naam - persoon

Müller, Hans
Spemann, Adolf
Valeton, Anna

Titel - werken van Streuvels

Levensbloesem