Ingoyghem den 15 Februari, '32
Waarde Heer Lannoo,
Hierbij het concept-contract der luxe-uitgaaf Tegen Sterren en Wind, ingesloten,.... met de noodige aanvulling als gevolg der afspraak te Roeselare.[1]
Het Holl[andsch] papier kan dus besteld worden; met N[umme]r 282 is bedoeld het getinte, ruwe, waarvan Gij het staal hebt laten zien?[2]
Het staal voor het omslag, is niet slecht, doch te licht, en in die soort zal het opkrullen aan het boek,.... of het moet met overgeplooide randen zijn. Ik doe hier een paar stalen bij, die bij Van Gelder[3] in voorraad zijn, met de prijzen en formaat.
Lettertype: Holl[andsche] Medieval, corps 12[4] is goed voor de Vlaschaard, het papier ook,- ten minste voor 't geen mij betreft. Best ware in elk geval, eene proefpagina te zetten op het formaat papier en zetspiegel,- dan kunnen wij een juist inzicht krijgen over 't geen het worden moet.
Het modelboek[5] heb ik in goede orde ontvangen en ingekeken. De aanmerkingen die ik hierover te maken heb, zijn de volgende:
- 1) Het plooien kon nog regelmatiger zijn.
- 2) De lijm deugt niet - te hard, of te dik gesmeerd - in het brocheeren[6] heeft zulks het nadeel dat het boek "kraakt" bij het openleggen, tusschen ieder vel, en niet bestand is tegen gebruik.
- 3) Wat de druk betreft, kan het er door, doch het encreeren is nog altijd niet in orde: de vellen niet gelijk zwart, en in de bladzijden zelf, loopen zwarte lijnen (het zetsel dat niet even hoog staat?) Besluit is: Ik kan er vrede mede hebben, als Veen er mede tevreden is, want voor mij is het enkel het eergevoel om mijn werk ordentelijk gedrukt te zien, maar voor de firma Veen is het zaak met het boek te kunnen werken. Ik onderwerp mijn oordeel dus aan het zijne, in de overtuiging dat Gij de partij voor U zelf bestemd, niet slechter zult verzorgen dan de partij voor Holland.
Die reclames van nieuwe soort cliché's zijn inderdaad merkwaardig,[7] en dat zou kunnen eene oplossing brengen aan de schikking van ons boek,- ik blijf er altijd fel op gesteld dat de illustratie over het heele boek verdeeld wordt, en niet de platen achteraf. Als dit niet voldoet op esparto, waarom zoudt Gij dan dit speciale papier niet gebruiken (natura weiss)?[8] Dat van 130 gr[am] is inderdaad iets bijzonders, en daar er niet zooveel tekst zijn zal, wordt het niet te dik. Zaak is nu: of er geen andere bezwaren zijn?
Copie "Tieghem" einde dezer week.[9]
De twee boeken waarvan sprake,[10] stuur ik ter inzage aan F[ilip De Pillecijn]
De monsters krijgt U eerstdaags terug.
Hiermede Hoogachtend gegroet
(handtekening Stijn Streuvels)
Annotations
[1]
Edward Vermeulen, Tegen Sterren en Wind. Tielt, J. Lannoo, 1932. Met illustraties van Jozef Speybrouck. Naast de gewone reeksuitgave (De Volledige Werken) werden 350 luxe-exemplaren gedrukt op Hollands Pannekoekpapier.
Edward Vermeulen werd in 1931 zeventig jaar. Enkele vrienden richtten ter gelegenheid van zijn verjaardag een feestcomité op, dat een huldiging voor deze Vlaamse schrijver organiseerde. Op het feest, dat op 18 oktober 1931 te Roeselare plaatshad, huldigde men niet alleen de persoon Vermeulen en zijn zeventigste verjaardag, maar ook het verschijnen van zijn twintigste boek De Reis door het Leven en het toen net voltooide, maar nog niet uitgegeven, tweeëntwintigste boek Tegen Sterren en Wind.
Een doorslag van de overeenkomst tussen Frank Lateur en Achiel Denijs namens het 'Komiteit ter Huldiging van Warden Oom te Roeselare' en Joris Lannoo, d.d. 15 februari 1932, wordt bewaard in het Archief Joris Lannoo te Tielt (Classeur 3, briefwisseling P-S, 1931-1932). Het vermeldt o.a. dat Lannoo 350 exemplaren van Tegen Sterren en Wind drukt op Holl. papier nr. 282 der Firma Pannekoek. Elk boek zal kort verslag bevatten van de feestelijkheden en de lijst der inschrijvers. Prijs onder Ingres-omslag: 30 fr. Betaling: onmiddellijk na levering.
[2]
Hollands papier en oudhollands papier werden vroeger vervaardigd d.m.v. schepvorm en schepkuip, zodat met recht kon worden gesproken van handgeschept papier. Tegenwoordig komt de handschepperij in Nederland niet meer voor en wordt oudhollands papier vervaardigd op de rondzeefpapiermachine, een machinale productiemethode, waarin de principes van het oude handwerk bewaard zijn gebleven. De beste soorten bestaan geheel uit lompen en hebben scheprand en watermerk. Oudhollands papier vindt vaak toepassing als luxe postpapier, voor huwelijks- en geboorteaankondigingen, maar ook voor speciale uitgaven als gedenkboeken e.d. Papier op papier. Verklaring van gewone en ongewone papieruitdrukkingen, p. 122
[3]
Van Gelder is een van de grootste papierfabrikanten van Nederland. In 1784 begon Pieter Smidt Van Gelder zijn loopbaan als papierfabrikant in een van de vele Zaanse molens. Naarmate het productievermogen toenam, groeide ook het aantal fabrieken van de firma van Gelder. Ze nam een voorname plaats in in de papierindustrie, zowel in Nederland als in de rest van de wereld. Jane De Iongh, Van Gelder zonen 1784-1934, p. 7 e.v.
[4]
Op 21 oktober 1931 had Lannoo aan Streuvels reeds meegedeeld dat hij een nieuwe zetmachine had gekocht met drie soorten matrijsen van den Hollandschen Medievalletter. In 1912 ontwierp Sjoerd H. de Roos voor de Lettergieterij Tetterode /Amsterdam een lettertype dat gebaseerd was op een vroegere Venetiaanse lettervorm. Dit krachtige type kreeg de naam 'Hollandse Mediaeval' en was lange tijd het standaardtype in vele drukkerijen. Andere lettertypes van de Roos zijn de Erasmus Mediaeval (1922), de Grotius-letter (1926) en de Egmont (1933). In de hedendaagse typografie spelen ze geen rol meer. Lettercatalogus N.V. Altiora/Averbode, p. 64; D. Dooijes, Over de drukletterontwerpen van Sjoerd H. de Roos, p. 38-44
De lettergrootte werd aangeduid d.m.v. het corps (C) en werd uitgedrukt in veelvouden van punten. Dit is de afstand van het topje van de stok van de letter tot het onderste eind van de staart. Als het letterbeeld bijvoorbeeld 12 punten meet, hebben we met corps 12 te doen. H. Van Krimpen, Boek over het maken van boeken, p. 145-148
[5]
Op 12 februari had Lannoo Streuvels een type van de uitgaven, zooals we ze voortaan zullen bezorgen gestuurd.
[6]
Bij het brocheren worden de losse vellen van een boek met naald en draad of met dunne ijzerdraad aan elkaar vastgehecht en in een op de rug vastgeplakte omslag gehuld. Synoniem: innaaien. Van Dale, A-I, p. 532-533
[7]
Op 12 februari had Lannoo Streuvels twee reklames gestuurd over een nieuwe manier van clicheeren.
[8]
Esparto is papier dat uit alfa (espartogras uit de Saharastreek) vervaardigd is. Proost en Brandt NV, Papier op Papier. Verklaring van gewone en ongewone papieruitdrukkingen, p. 6
Niet-gestreken papieren worden aangeduid als 'natuurpapier'. H. Van Krimpen, Boek over het maken van boeken, p. 63
[10]
Het betreft hier 'het Streuvels-nummer van Vlaamsche Arbeid' en 'het nummer van Dietsche Warande van October '31'. Cf. postscriptum van Streuvels' brief aan Joris Lannoo d.d. 12 februari 1932.
