Johannesburg, 17/12/1948.
Waarde Heer Lateur,
Eindelijk! Ik slaak er zelf een zucht van verlichting bij. Maar, afgezien van het feit dat ik op 10 September j[ongstleden] naar het hospitaal moest, waar ik een nogal zware operatie te doorstaan had, die me zoowat 2 maanden totaal buiten de circulatie hield, kan ik U meedeelen dat ik pas sinds enkele dagen uitsluitsel heb gekregen over de zaak van de Bloemlezing.[1] We zijn het in groote lijnen ééns geworden, op basis van uw voorstel, mits inachtneming van het volgende:[2]
- 1. In plaats van 45.000 woorden zullen er ± 65.000 zijn ten einde de Afrikaanse redactie toe te laten een keuze te doen uit de stukken.
- 2. Daar het boek voor schoolgebruik bestemd is, zal de wederzijdsch aanvaarde oplage van 10.000 (tien duizend ex[emplaren]) niet inééns moeten gedrukt worden, doch in versch[illende] oplagen. Na het 10e duizend wordt opnieuw onderhandeld.
- 3. Aan de tekst noch aan de spelling zal eenige verandering worden aangebracht. Nochtans daar het een boek voor het onderwijs is, kan het noodzakelijk zijn sommige uitdrukkingen te wijzigen (b[ijvoorbeeld] er mag hier nooit over een zwangere vrouw worden gesproken). Mocht de Afrikaanse redaktie hier of daar een wijziging verlangen, dan zal ze eerst uw toestemming moeten verkrijgen.[3]
- 4. U vrijwaart de Afrik[aanse] uitgever tegen [derden] voor wat de auteursrechten betreft.
- 5. Een voorschot konden ze niet geven. Na heel wat bekvechten zijn we nu zoover, dat ze een voorschot zullen betalen bij inlevering van het m[anu]s[cript] — Daar echter moeilijkheden opgerezen zijn [hier] in verband met het vrijstellen van deviezen, vragen ze of een uitbetaling hier U zou gelegen komen. — Ik wou U hiervoor wel een aannemelijk voorstel maken, daar ik binnenkort van de Uwe hoop te zijn en hier een "Vlaamsch" kantoor te hebben. Dit, onder ons. [2]Over de andere punten en uw eereloon zijn we het eens geworden. — U zult het er ook wel mee eens [zijn], dat mijn kantoor in Johannesburg hier een commissie op krijgt, zoolang dit uwe belangen niet schaadt, niet? — Ik was blij, via het Lijsternest een beetje nieuws uit Vlaanderen te krijgen en te hooren dat er eenige teekens van herleving zijn.[4] Voor mijn part laten ze de Yzertoren maar in gruizelementen liggen: "en laat het Yzerkruis in gruis, dan zijn we weer in Vlaanderen thuis!" Maar met onze eeuwige romantieke koppen en dito harten zullen we 't wel weer eens herbouwen, met zuur geld, dat we beter aan iets anders konden besteden. Maar ja! Ze hebben dan het voordeel, dat, als 't kruis nog eens opgeblazen wordt, ons land kan trillen van verontwaardiging en de kranten weer voor 'n tijd goed zijn. — Binnenkort kom ik eens naar 't vaderland kijken en dan kom ik eens naar 't "Lijsternest" om de punten op de i's te zetten. Ook om 'n "plan te maak" voor verdere verspreiding van uw werk hier. Zoudt Gij er niet voor voelen eens af en toe een kort verhaal te publiceeren in "Die huisgenoot"[5] of "Die Brandwag"[6]? — En kunt Ge mij niet eens uw laatste roman sturen[7] p/a Balkema Burgstraat, 1, Kaapstad, waar ik nu heenga?[8] Danku! Het beste aan het heele Lijsternest voor Kerstdag & Nieuwjaar.
(handtekening Martha Van de Walle)
Den Weled[elen] Heer Frank Lateur
"Lijsternest"
Ingooigem.
West-Vlaanderen — België
"Lijsternest"
Ingooigem.
West-Vlaanderen — België
M. v. d. Walle,
Richmondlaan 6,
Rossmore
Johannesburg
Richmondlaan 6,
Rossmore
Johannesburg
Annotations
[1]
Reeds op 14 augustus 1948 schreef Martha Van de Walle Streuvels een brief met het voorstel voor een Bloemlezing, of liever een verzameling Kortverhalen, behelzende ongeveer 45.000 woorden, bedoeld voor het middelbaar onderwijs in Zuid-Afrika.
[2]
Op 25 augustus 1948 schreef Stijn Streuvels een brief aan Martha Van de Walle.
[3]
Deze zaak zou nog aanslepen tot 1950, doordat er onenigheid ontstond over het al dan niet publiceren in de nieuwe spelling. Op 28 februari 1950 meldt Martha Van de Walle dat ze een brief ontvangen heeft van de Afrikaanse uitgeverij, die zou instaan voor het publiceren van de bloemlezing. In die brief stond: Die saak in verband met 'n bloemlesing uit die verhale van Styn Streuvels moet ek dadelik meld dat ons met die wegspringslag teen 'n deurslaggewende faktor bots: Dit is eenvoudig ondenkbaar dat Suid-Afrikaanse skole gebruik sal maak van die werk tensy die spelling gemoderniseer is. Hierdie saak het ek deeglik met die verskillende Departemente van Onderwys bespreek, en is jammer dat hulle standpunt beslis en finaal is.
[4]
De Ijzertoren, die al een eerste aanslag op 16 juni 1945 overleefd had, werd op 15-16 maart 1946 volledig vernietigd. Er volgde een onderzoek dat in 1954 zonder gevolg werd afgesloten omdat de daders niet konden worden gevonden. Het is nochtans zeker dat de aanslag is gepleegd door mensen die tijdens de oorlog tot het verzet behoorden en die de IJzertoren als een symbool van anti-Belgisch incivisme beschouwen. De aanslag werd evenwel veroordeeld door vrijwel alle Vlaamsgezinde strekkingen en sorteerde zo een omgekeerd effect. In 1965 werd een nieuwe toren plechtig ingewijd. In 1986 erkende de Vlaamse Raad de IJzertoren als Memoriaal van de Vlaamse Ontvoogding. Intussen speelde zich in het organiserende comité een strijd af tussen gematigden en radicalen.
Op 21 juli 1948 werd het vooroorlogse IJzerbedevaartcomité met nieuwe leden aangevuld. Het waren allen gematigde Vlaamsgezinde katholieken zonder een inciviek verleden. Zo wou het comité de incivieke oorlogsbedevaarten doen vergeten en de IJzerbedevaarten opnieuw een kans geven. In 1948 vond de eerste naoorlogse bedevaart plaats. Elektronische NEVB
[5]
Het wekelijkse tijdschrift Die Huisgenoot werd uitgegeven in Kaapstad.
[6]
Het tijdschrift Die brandwag: tydskrift v'r die huisgesin werd uitgegeven bij Wallach in Pretoria.
[7]
Mogelijk gaat het hier om het boek Beroering over het dorp uit 1948.
[8]
Balkema A.A., boekhandel te Kaapstad in Zuid-Afrika.
