Sp
Ingoyghem bei Kortrijk
Het Lijsternest
22.9.48
September
Herrn D[okto]r Stijn StreuvelsSeptember
Ingoyghem bei Kortrijk
Het Lijsternest
Die beiden unterzeichneten Verträge sind gut angekommen[2] und ebenso Ihre reizende Karte aus der Sommerfrische - zusammen mit Fräulein Dina.[3] Für beides recht herzlichen Dank! Wie schön, dass Sie noch gute Tage an der See hatten. Man muss heute mehr denn je jeden guten Tag, der einem beschieden wird, geniessen, denn wir wissen ja nicht, was uns noch bevorsteht. So wollen auch meine Frau und ich jetzt rasch noch 14 Tage ins Gebirge, nach Obergrainau bei Garmisch, ehe es zu kalt wird.
Sehr freute ich mich, nach langer Zeit einmal wieder die Handschrift Ihrer Tochter zu sehen. Ich hoffe, dass es ihr gut geht und dass sie uns nicht ganz vergessen hat! Sagen Sie ihr und ebenso Fräulein Isa unsere herzlichen Grüsse.
Obwohl der Vertrag über CHRISTKIND von Langen-Müller noch nicht eingetroffen ist, haben wir dennoch sofort mit der Herstellung begonnen und hoffen, dass es uns gelingt, das Buch noch vor Weihnachten dieses Jahres fertigzustellen. Allerdings ist das sehr unsicher, da alle Druckereien stark überlastet sind; sie haben im Kriege zahllose Maschinen verloren, die schwer ersetzt werden können, weil die Fabrikation in der russischen Zone liegt. Sie glauben garnicht, wie gross die Schwierigkeiten oft sind, aber wir werden sie allmählich überwinden.
Neulich hatte ich Hans Carossa, den ich ganz besonders verehre und liebe, Ihre Ausgewählten Werke in zwei Bänden gesandt; er schrieb mir soeben einen reizenden Brief, den ich Ihnen in Abschrift hier sende, da er Sie freuen wird.[4] Ich hatte ihn vorher besonders auf den Dood in den ast aufmerksam gemacht. Trotz dem für die heutigen deutschen Verhältnisse hohen Preise von D[eutsche ]M[ark] 28.- werden die beiden Bände zu meiner Freude recht gut bestellt. Da man aber nicht weiss, wie lange diese augenblickliche Kauflust und -kraft vorhält, legen wir grossen Wert darauf, die Einzelausgaben der Werke weiter auf Lager zu halten, und haben die Produktion darauf eingestellt.
Da man jetzt wahrscheinlich auch von Ihnen aus wieder Bücher senden kann, wäre ich sehr dankbar, wenn Sie Herrn Veen veranlassen könnten, mir diejenigen Ihrer Bücher zu senden, die noch nicht ins Deutsche übertragen sind. Also besonders auch Jantje Verdure. Die Herren Ackermann und Jacobs, mit denen ich die Verbindung wieder aufgenommen habe, sind beide gerne bereit, weitere Werke von Ihnen zu übersetzen. Auf die Korrekturfahnen von Herrn Kövari (Des Lebens Blüte) warten wir immer noch.[5]
Mit sehr herzlichen Grüssen und Wünschen, auch von meiner Tochter,
Ihr ergebener
(handtekening Adolf Spemann)
(handtekening Adolf Spemann)
Annotations
[1]
Streuvels werd doctor honoris causa aan de universiteiten van Leuven, Münster en Pretoria.
[2]
Het nieuwe contract voor de Duitse vertaling van Langs de wegen werd op 1 september 1948 door Engelhorn Verlag opgemaakt en op 7 september 1948 ook door Streuvels ondertekend. Het contract voor de nieuwe uitgave van Das Christkind werd eveneens op op 1 september 1948 door Engelhorn Verlag opgemaakt en ondertekend, Streuvels gaf opnieuw zijn goedkeuring op 7 september 1948.
[3]
Cf. kaart van Stijn Streuvels en Dina Lateur aan Adolf Spemann van 11 september 1948.
[4]
Dit afschrift wordt nog steeds bewaard bij Spemanns brief in het Letterenhuis (S 935/B2, 178604/14).
[5]
Eind 1936 kwam Spemann voor het eerst in contact met Levensbloesem waaraan Streuvels al sinds 1934 bezig was en dat in 1937 door de Amsterdamse uitgeverij L.J. Veen werd gepubliceerd. Op 18 december 1936 bedankte Spemann Streuvels voor het toezenden van enkele fragmenten uit Levensbloesem en drukte tegelijk zijn hoop uit genoeg kennis van het 'Vlaams' te bezitten om Streuvels' tekst te begrijpen. Anna Valeton verklaarde zich bereid de vertaling te verzorgen en zou, zo kondigde Spemann op 23 december 1937 aan, Streuvels nog een bezoek brengen om enkele vertaalmoeilijkheden en mogelijke inkortingen te bespreken. Bij diezelfde brief, waaruit het voornemen blijkt om de tekst in te korten, stak Spemann nog een contract, waarmee Streuvels het alleenrecht afstond aan de Stuttgarter uitgeverij om Levensbloesem in het Duits te vertalen.
Spemann, die uiteindelijk moest toegeven dat hij er niet in geslaagd was het werk in het Nederlands te lezen, maar enkel de Duitse vertaling van Valeton, feliciteerde Streuvels op 7 december 1938 en prees Levensbloesem als een belangrijk werk dat zeer geschikt was voor een Duitse vertaling. Wel vond hij Valetons vertaling zelf vaak wat onbeholpen en weinig aangenaam om te lezen en hij stelde Streuvels voor het manuscript volledig te herwerken. Voor de volledige bewerking van de Duitse vertaling moest een door Streuvels ingekort Vlaams exemplaar dienst doen.
Drie weken later, op 29 december 1938, liet Streuvels weten dat hij van mening was dat het boek kon en moest omgewerkt worden, maar, merkte hij terecht op dat dit enige tijd zou vergen. Het door Streuvels herwerkte en fel ingekorte originele exemplaar van de eerste Nederlandstalige druk uit 1937 zou Spemann in maart 1939 in handen krijgen. Eén opmerking moest de uitgever dan nog van het hart, zoals we in zijn brief van 3 januari 1939 kunnen lezen. De lezer zou namelijk naar zijn mening in het begin moeilijkheden ondervinden om den Gang der Erzählung te begrijpen en hij stelt voor door één of twee zinnen de lezer in te lichten. Het antwoord op de vraag of Streuvels zijn tekst in die zin herwerkte, is niet terug te vinden in de brieven. Spemanns opmerking was zelfs het laatste wat in die periode over de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem op papier werd gezet.
Wat volgde - en daarvan vonden we wel sporen terug in de correspondentie - was een persoonlijk onderhoud tussen Streuvels en Spemann, waarin de publicatie van de Duitse vertaling van Levensbloesem door laatstgenoemde van de hand werd gewezen omdat Charakter der Personen im Verlauf der Handlung, nicht stimmten mit der Politischen Tendenz der Deutschen Zensur, d.i. de Blut-und-Boden-literatuur (cf. Streuvels' verwijzing naar dit onderhoud in zijn brief aan van Hans Müller van 15 december 1946).
De vertaling van Anna Valeton zou aan de kant worden geschoven en negen jaar later door haar advocaat opgeëist worden. Pas zes jaar na het persoonlijke onderhoud waarin Valetons vertaling door Spemann van de hand werd gewezen, rook Streuvels zijn kans om Levensbloesem toch nog aan het Duitstalige taalgebied aan te bieden. Op 4 december 1945 had Heinz Kövari, vertaler en bemiddelaar van de Weense uitgeverij Wiener Volksbuchverlag, zich achter zijn typmachine gezet om Streuvels het voorstel over te maken voor de Duitse vertaling van één van Streuvels' werken, waarvan de rechten nog vrij waren. Streuvels zag er geen graten in de uitgave van de Duitse vertaling van Levensbloesem aan Wiener Volksbuchverlag over te laten. Hij zou immers tot 28 januari 1946, de dag waarop voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog opnieuw een brief vanuit Stuttgart naar Ingooigem vertrok, geen nieuws van zijn uitgevers uit Duitsland ontvangen en hij zou tot dan ook niet weten of er nog één in leven was en al evenmin of er aan verder uitgeven of exploiteren van zijn Duitse vertalingen kon of zou voortgedaan worden. Uit beleefdheid bracht Streuvels Engelhorn Verlag, die in 1937 immers het alleenrecht op de Duitse vertaling van Levensbloesem had verworven, op de hoogte van de geplande uitgave. Op 6 april 1947, antwoordde Adolf Spemann gunstig op Streuvels' voorstel. Streuvels drong er vervolgens bij Wiener Volksbuchverlag op aan dat Engelhorn het werk in Duitsland mocht exploiteren en de onderhandelingen tussen beide uitgeverijen voor de 'Lizenz'-overname in Duitsland kwamen geleidelijk op gang. Op 9 september 1947 werden definitieve afspraken gemaakt wat uitmondde in de ondertekening van een onderlinge overeenkomst.
Op 13 maart 1948 liet Spemann weten dat Anna Valeton opnieuw op het toneel was verschenen. Zij had haar advocaat een bitsige brief laten schrijven, waarin ze de wens uitdrukte haar eigen vertaling van Levensbloesem te zien verschijnen. Dit was volgens Spemann een verlangen dat men maar moeilijk naast zich neer kon leggen, omdat de vertaler toch enige morele rechten kon laten gelden. Hij stelde voor om de gulden middenweg kiezen door in Duitsland de vertaling van Valeton, in Oostenrijk die van Kövari te laten verschijnen. In zijn brief van 30 maart 1948 vond Streuvels de hele situatie zo verward dat hij besloot alles op zijn beloop te laten.
Van de Kövari-vertaling van Levensbloesem, getiteld Des Lebens Blütezeit, is in 1949 bij Wiener Volksbuchverlag een keurige uitgave verschenen, gedrukt op een degelijke papierkwaliteit, en typografisch uitstekend verzorgd, met een evenwichtige lay-out. Het boek bevat geen verluchtingen en wordt enkel versierd met een eenvoudige, maar volgens Kövari 'prachtige prent' van de hand van Bruno Schwatzek: Seevie, de Binder, met zijn lange, haveloze jas, zijn oude hoed en schoenen, een beetje te korte broek, met zijn schalmei en zijn ransel op de rug. Eén jaar later zou Engelhorn Verlag met een titeluitgave van de vertaling van Kövari, weliswaar voorzien van een nieuwe bandtekening van Hela Seewald, de Duitse markt bevoorraden. Valeton eiste haar eigen vertaling op en dat is vermoedelijk ook één van de redenen waarom dit manuscript nergens nog te bespeuren is.
