3.8.1949
Herrn D[okto]r Stijn Streuvels
Het Lijsternest
Ingoyghem b[ei] Kortrijk
Belgien
Wie Sie von Fräulein Isa wissen, habe ich Herrn Professor Kippenberg gebeten, das Verlagsrecht der deutschen Übersetzung des Flachsackers an mich zu übertragen.[2] Vor etwa 10 Jahren hatte er mir diese Bitte abgeschlagen[3] und ich bin ausserordentlich glücklich, Ihnen heute mitteilen zu können, dass er diesmal zugestimmt hat. Ich hatte ihm geschrieben, ich müsste dann die Übersetzung von Frau Anna Valeton, die Sie ja selbst geprüft und gut befunden haben, drucken und nicht etwa die Übersetzung von Herrn Peter Mertens.
So ist denn nunmehr die Bahn frei, dieses grossartige Werk ebenfalls in der Reihe unserer Einzelbände zu bringen, und da es schon mehrere Jahre auf dem Büchermarkt fehlt, möchte ich zuerst an dieses Buch gehen, ehe wir „Lebensblüte” bringen, das dann folgen soll.[4] Ich denke bei dieser Überlegung besonders daran, dass das ganze Buchgeschäft seit Anfang des Jahres in Deutschland sehr schwer darniederliegt und dass das Publikum und daher auch der Buchhandel in erster Linie nach berühmten Werken, zu denen der Flachsacker Gott sei Dank gehört, fragt, sich gegenüber neuen Werken aber reserviert verhält. Diese Erscheinung hängt zum grossen Teil auch damit zusammen, dass zahllose Bücherleser ihre Bibliothek durch Bomben verloren haben.
Ich übersende Ihnen nunmehr anbei einen Vertrag, der sich an das Schema unserer anderen Verträge hält.[5] Neu ist darin § 12 über Lizenzausgaben; dieser Paragraph erscheint praktisch für den Fall, dass wir vielleicht eine Lizenzausgabe der Valetonschen Übersetzung in Österreich oder in der Schweiz veranstalten können.[6]
Mit Frau Valeton hatte ich schon im Jahr 1942 einen Vertrag über ihre Übersetzung des Flachsackers geschlossen, in dem ihr für den Fall einer Einzelausgabe ein Honorar von 3 % des Ladenpreises zugesichert war. Deswegen ist mir leider auch [2]bei späteren Auflagen kein höheres Honorar als 7 % für Sie möglich, da mehr als 10 % einen zu hohen Ladenpreis ergeben würden. Ich hoffe Sie aber damit einverstanden und bin Ihnen dankbar, wenn Sie mir ein Stück des Vertrags unterzeichnet zurücksenden.
Fräulein Isa hat mir neulich eine ganz ausserordentliche Freude gemacht, als sie mir N[umme]r 16 der Wochenzeitschrift Ons Volk vom 17.4.49 mit den ganz prachtvollen Bildern von Ihnen übersandte.[7] Da ich inzwischen geschäftlich verreist war, habe ich ihr noch nicht danken können, und ich bitte Sie, ihr das auszurichten.
Die Bilder von Ihnen sind ganz wundervoll und man freut sich, auch Fräulein Dina wieder einmal im Bild zu sehen. Aber der Appetit kommt beim Essen: Ich wäre ganz besonders glücklich, wenn ich die sämtlichen Bilder dieser Serie in Form von Originalfotos ("Glanzabzüge") für mein Foto-archiv haben könnte. Mein Autoren-Bilderarchiv ist nämlich leider zum Teil 1944 durch Bomben zerstört worden,[8] darunter auch schöne Bilder von Ihnen und auch Bilder von "Prütske". So werden Sie denn meinen Wunsch verstehen, gerade meine Streuvelsbilder wieder zu vervollständigen. Wir können manches davon dann auch immer wieder zur Werbung für Ihre Bücher verwenden.
Ich hoffe, es geht Ihnen, lieber Herr Streuvels, gut. Von uns kann ich dies Gott sei Dank sagen. Wir haben vor kurzem unser erstes Enkelchen taufen können und vorige Woche unsere Tochter in ihrem neuen Hausstand in Garmisch-Partenkirchen besucht. Sie haben sich dort eine Wohnküche eingerichtet, eine Art bayrische Abwandlung einer flämischen Wohnküche, sauber, behaglich und von künstlerischem Reiz.
Dem ganzen Hause Lateur meine herzlichsten Grüsse und Wünsche.
Stets in alter Verehrung
Ihr
(handtekening Adolf Spemann)
(handtekening Adolf Spemann)
Annotations
[1]
Streuvels werd doctor honoris causa aan de universiteiten van Leuven, Münster en Pretoria.
[2]
Halverwege 1942 was de kogel door de kerk. Op 17 augustus 1942 schreef Adolf Spemann aan Streuvels verheugd dat Kippenberg de toestemming had gegeven om Der Flachsacker op te nemen in een tweedelige Streuvelsuitgave. Spemann wou een compleet nieuwe vertaling van De vlaschaard omdat die van Peter Mertens zijns inziens vanuit Duits standpunt niet voldeed. Hij had daarvoor Anna Valeton aangesproken en haar bovendien opgezocht om de samenstelling van de beide Streuvelsbanden te bespreken. De tweedelige publicatie zou 'in een mooi, edel Latijnschrift' gedrukt worden, niet in de Fraktur (cf. brief van Adolf Spemann aan Stijn Streuvels d.d. 18 september 1942).
Pas op 3 augustus 1949 zal Anton Kippenberg de rechten op De vlaschaard afstaan, op voorwaarde dat Adolf Spemann niet vertaler Peter Mertens, maar vertaalster Anna Valeton zou aanduiden. Cf. het contract tussen Stijn Streuvels en Adolf Spemann d.d. 3 augustus 1949 en de brief van Adolf Spemann aan Stijn Streuvels d.d. 3 augustus 1949. H. Speliers, Als een oude Germaanse eik, p. 478-480.
[3]
Op 18 augustus 1933 had Insel Verleger Kippenberg zijn plannen ontvouwd om Der Flachsacker, d.i. de Duitse vertaling van De vlaschaard, uit te brengen in een nieuwe vertaling, om daarna een keuze te maken uit het hele oeuvre volgens het drievoudige oorlogscontract en om ten slotte kleinere werken van Streuvels te brengen in de Insel-Bücherei. Maar omdat er niets gebeurde en Streuvels had gezien dat de duitsche uitgaaf van De vlaschaard sedert geruime tijd uit Uw catal. verdwenen is (of het boek er ooit in is voorgekomen?) vraagt hij in zijn brief aan Kippenberg van 14 maart 1935 waarom er zo weinig publiciteit voor dit boek werd gemaakt in tegenstelling met de drukke publiciteit voor vertalingen van andere Vlaamsche boeken, Timmermans dus. Streuvels vervolgt: In geval Gij er aan verzaken wilt, en de uitgaaf vrij laat, zou ik er aan houden eene nieuwe uitgaaf te laten verschijnen, opdat het boek, samen bij de andere Duitsche vertalingen, kan in den handel komen. Adolf Spemann werd in deze brief nog niet genoemd.
Kippenberg wist dat Spemann op een uitgave van Der Flachsacker aasde, omdat die bij hem had aangedrongen om een gemeenschappelijke Streuvelscampagne op te zetten in de Duitse pers. Dit blijkt uit de brief van Adolf Spemann aan Stijn Streuvels van 11 maart 1935. Nauwelijks vijf dagen later schrijft Kippenberg aan Streuvels in het Nederlands dat hij vasthoudt aan zijn voornemen om zelf een nieuwe, verbeterde vertaling van het werk uit te geven. Spemann kon zijn Vlaschaard-droom opbergen. Het contract van december 1915 bleef onherroepelijk in Leipzig liggen en de nieuwe uitgave van Der Flachsacker werd uitgegeven door Insel Verlag. H. Speliers, Als een oude Germaanse eik, p. 296-297; briefwisseling Streuvels-Kippenberg in Letterenhuis, K 423/B1 en GSAW
[4]
Dit plan werd niet gerealiseerd. In 1950 verscheen eerst Des Lebens Blütezeit; een jaar later, in 1951, bracht Engelhorn Verlag de Duitse vertaling Der Flachsacker. Roman op de markt.
[5]
Het betreft hier het contract voor Der Flachsacker, d.i. de Duitse vertaling van De vlaschaard. Spemann stelde het contract op 3 augustus 1949 op, Streuvels ondertekende het vijf dagen later.
[6]
Artikel 12 luidt: Lizenzausgaben dieser Übersetzung in anderen Verlagen dürfen nur im beiderseitigen Einvernehmen veranstaltet werden. Der Ertrag aus solchen Lizenzausgaben wird zwischen beiden Vertragsschliessenden hälftig geteilt.
In 1953 verscheen dergelijke licentie-uitgave van Der Flachsacker.
[7]
Het weekblad Ons volk ontwaakt werd opgericht als een der eerste Vlaamse geïllustreerde bladen en was bedoeld als wegbereider voor De Standaard. Het blad werd aanvankelijk uitgegeven door de s.v. Volksontwikkeling te Antwerpen (met ingang van 7 september 1911). Later, in 1919, nam de n.v. De Standaard de hele s.v. over, inclusief het weekblad. De leiding berustte bij Alfons Van de Perre en Arnold Hendrix, die hun Katholiek Vlaamsch Secretariaat bij de zaak betrokken. Het blad werd in Antwerpen geredigeerd in de kantoren van dit Secretariaat. De redactie werd als vanzelf toevertrouwd aan Ernest Claes, werkzaam als bestuurder en enige bediende van het Katholiek Vlaamsch Secretariaat. Spoedig werd een aparte hoofdredacteur voor het blad aangetrokken in de persoon van Alfons Martens. In 1918 verhuisde men naar Brussel. Het weekblad bracht populariserende artikelen en schonk grote aandacht aan Vlaamse figuren. L. Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen. Deel 2: de twintigste eeuw, p. 64-66; Elektronische NEVB.
[8]
Stuttgart was met zijn Daimler-Benzfabrieken een begeerd doelwit voor de geallieerden. In de strijd om het Ruhrgebied van 5 maart tot 14 juli 1943 voerden de geallieerden tussen de vijfhonderd en duizend vluchten uit tot boven Stuttgart. In de nacht van 11 maart 1943 werd Spemanns huis zwaar getroffen en hij had zijn leven uitsluitend te danken aan het feit dat hij met een tijgersprong de schuilkelder had bereikt. Bij de aanval van 24 juli tot 18 november 1943 op het noordelijk gelegen Hamburg kreeg het zuidelijk gelegen Stuttgart het nog eens hard te verduren. Daarbij werd vooral het stadscentrum zwaar getroffen. Bovendien werd de toevoer van papier afgesneden, zodat talloze uitgeverijen over de kop gingen. Toch zou Spemann de zaak blijven bagatelliseren tot in de herfst van 1943. De 'area bombing' trof Stuttgart in de nacht van 7 op 8 oktober. Het staande zetsel van Streuvels' Ausgewählte Werke in zwei Bänden werd vernietigd. Tijdens de slag om Berlijn tussen 18 november 1943 en 31 maart 1944 werd Stuttgart opnieuw hevig gebombardeerd. Tijdens het bombardement van 25 juli 1944 verloor Spemann zijn beide dochters, zijn huis en weer eens Streuvels' inmiddels gedrukte Ausgewählte Werke (ongeveer 4500 stuks). H. Speliers, Als een oude Germaanse eik, p. 478-480.
