Gezelles reusachtige brievenverzameling vormt een essentieel onderdeel van het Guido Gezellearchief van de openbare bibliotheek Brugge. De collectie omvat 7000 brieven gericht aan Gezelle en een 600-tal van de dichter zelf. Behalve in deze collectie bevinden zich nog een aantal brieven in andere instellingen of bij privépersonen. Er bestaan brieven die enkel in een publicatie of als afschrift beschikbaar zijn en waarvan de locatie onbekend is. Alle brieven worden binnen deze editie opgenomen.
Voor Gezelle waren de brieven vaak gebruiksvoorwerpen. Hij herwerkte de tekst tot artikels voor zijn tijdschriften, hij schreef er poëzie op of verknipte ze tot taalkundige fiches. Op basis van het handschrift, de inhoud, het papier, de inkt en het watermerk van deze brieffragmenten kon een aantal brieven gereconstrueerd worden door het Gezellearchief, de Universiteit Antwerpen, en binnen het editieproject, waardoor onbekend materiaal aan het licht kwam.
De brieven geven inzicht in het leven en werk van een van de belangrijkste auteurs in de canon van de Nederlandstalige literatuur. Bovendien heeft de briefwisseling ook een grote waarde voor de studie van het religieuze leven, het onderwijs, pers, taal- en volkskunde en de mentaliteitsgeschiedenis van de negentiende eeuw.
Meer over Gezelles brieven op gezelle.be
De realisatie van de online editie verloopt via deelprojecten.
Uniek is dat wetenschappers er hun kennis voor dit project delen. Vier partners slaan de handen in elkaar:
Meer over het participatieproject op gezelle.be.
Ontmoet de vrijwilligers op gezelle.be.
Daarnaast konden we rekenen op beeldmateriaal of de steun van onze collectiepartners:
Elke brief is binnen de digitale editie een zelfstandig te consulteren document. In de titelregel boven elke brief krijg je de datering, plaats van verzending, de naam van de afzender en de naam van de geadresseerde. De gegevens komen uit de catalogus van het Guido Gezellearchief.
Om het historische karakter van de bron te bewaren, werden de brieven diplomatisch getranscribeerd zonder behoud van regeleindes en afbrekingstekens en zonder toevoeging van correcties of normaliseringen. Elke geschatte onleesbare letter wordt weergegeven met een “x”.
Omdat een dergelijke diplomatische transcriptie de vlotte doorzoekbaarheid van een digitale brieveneditie belemmert, werden in een onderlaag wel normaliseringen en correcties opgenomen. Woorden die verkeerd worden gespeld in de brief worden met de zoekfunctie van de editie dus wel teruggevonden via hun genormaliseerde vorm. Om dezelfde reden werden ook afkortingen opgelost in de onderlaag.
De transcriptie van de brieven is verrijkt met commentaar bij:
Er zijn ook bibliografische verklaringen en inhoudelijke verduidelijkingen waar nodig. We verklaren het dubbel gebruik van de brieven (vb. brief & poëziehandschrift).
In de onderliggende codering van de brieven worden de volgende metadata gedocumenteerd:
De vrijwilligers krijgen verschillende correspondenten toegewezen en transcriberen de betreffende brieven in een Word document. Om het gevaar voor versieconflicten te reduceren, worden de transcripties online bewerkt en opgeslagen in de cloud (met behulp van de OneDrive dienst van Microsoft). Het editeerwerk verloopt in drie fasen:
De Word transcripties worden vervolgens automatisch omgezet naar een XML formaat volgens de richtlijnen van het Text Encoding Initiative (TEI). Het diakritische notatiesysteem wordt automatisch ingelezen en omgezet naar corresponderende TEI elementen. Daarbij wordt aan de hand van de recordnummers de metadata uit de bibliotheekcatalogus opgehaald en toegevoegd aan de brieven. Elke brief wordt zo omgezet naar een apart TEI document, met een volledige metabeschrijving en de geëditeerde transcriptie (zie Tekstcodering). Ook de spreadsheets met de register-informatie worden omgezet naar aparte TEI documenten.
De gestructureerde TEI documenten worden ten slotte geïndexeerd in een XML database, die gebruik maakt van die interne structuur om gedetailleerde zoekopdrachten te formuleren in de editie (zie Technische documentatie). De verschillende tekstlagen die in de transcriptie zijn opgenomen, worden in verschillende weergavestijlen aangeboden in de editie (zie sectie 9).
De weergave van de brieven in de digitale editie werd genormaliseerd m.b.v. een algemene stylesheet die voor alle brieven geldt. De rijke XML codering laat toe om verschillende weergavestijlen aan te bieden voor elke brief. Hieronder worden eerst de principes voor de verschillende weergavestijlen algemeen besproken. Daarna volgt een gedetailleerd overzicht van de verschillende tekstfenomenen die zijn aangeduid, en een voorbeeld van hun weergave in de verschillende weergavestijlen.
| tekstfenomeen | leestekst | zuivere leestekst | diplomatisch | diakritisch | tekstcodering |
|---|---|---|---|---|---|
| auteurstoevoeging (“a” toegevoegd door briefschrijver) |
a | a | <+a> |
<add>a</add> |
|
| auteursschrapping (“a” geschrapt door briefschrijver) |
<-a> |
<del>a</del> |
|||
| redactie-toevoeging (“a” toegevoegd door latere lezer met identificatiecode ID) |
a | <+#ID#a> |
<add hand="#ID">a</add> |
||
| redactie-schrapping (“a” geschrapt door latere lezer met identificatiecode ID) |
a | a | a | <-#ID#a> |
<del hand="#ID">a</del> |
| taalkundige toevoeging (“a” toegevoegd als taalkundige toevoeging door latere lezer met identificatiecode ID) |
[Taalkundige notitie] a | <*+#ID#a> |
<note type="annotation" hand="#ID"> <add hand="#ID" type="annotation">a</add> </note> |
||
| vervanging van tekstdeel (“a” geschrapt en vervangen door “b” door briefschrijver) |
b | b | {<-a><+b>} |
<subst> <del>a</del> <add>b</add> </subst> |
|
| regelwisseling [1] | (sz) [2] | (sz) | (sz) | // |
<lb/> |
| tekstfenomeen | leestekst | zuivere leestekst | diplomatisch | diakritisch | tekstcodering |
|---|---|---|---|---|---|
| onleesbaar tekstdeel [3] | Xxxx | Xxxx | [Xxxx] |
<gap reason="illegible" n="Xxxx"/> |
|
| onleesbaar tekstdeel van meer dan één regel lang | xxx...xxx | xxx...xxx | [xxx...xxx] |
<gap reason="illegible" n="xxx...xxx"/> |
|
| onzekere lezing (“a” is onduidelijk voor de editeur) |
a | a | a | [?a] |
<unclear>a</unclear> |
| aarzeling tussen onzekere lezingen (het is voor de editeur onduidelijk of er “a” of “b” staat) |
a/b | a | a | {[?a][?b]} |
<choice> <unclear>a</unclear> <unclear>b</unclear> </choice> |
| fragment | … | … | […] |
<gap reason="fragment" n="…"/> |
|
| beschadigd fragment | x | x | [:x] |
<gap reason="damage" n="…"/> |
|
| editeurstoevoeging (“a” is toegevoegd door de editeur) |
a | a | [+a] |
<supplied>a</supplied> |
|
| onzekere editeurstoevoeging (“a” is toegevoegd door de editeur, maar die signaleert onzekerheid) |
a | a | [?+a] |
<supplied cert="low">a</supplied> |
|
| editeurstoevoeging wegens ontbrekende tekst (“a” is toegevoegd door de editeur omdat tekst was weggevallen) |
a | a | [:+a] |
<supplied reason="damage">a</supplied> |
|
| onzekere editeurstoevoeging wegens ontbrekende tekst (“a” is toegevoegd door de editeur omdat tekst was weggevallen, maar de editeur signaleert onzekerheid) |
a | a | [:?+a] |
<supplied reason="damage" cert="low">a</supplied> |
|
| editeurscorrectie (“a” in het origineel is door de editeur verbeterd tot “b”) |
b | b | a | {[-a][+b]} |
<choice> <sic>a</sic> <corr>b</corr> </choice> |
| oplossing van afkorting (“a” in het origineel is door de editeur opgelost tot “abc”) |
abc | abc | a | {<=a>[=abc]} |
<choice> <abbr>a</abbr> <expan>abc</expan> </choice> |
 | (C) 2020 Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie -
KANTL | Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren Koningstraat 18 | b-9000 Gent | Belgium | E ctb@kantl.be | T +32 (0)9 265 93 50 | F +32 (0)9 265 93 49 |  |
 |